Artykuł

Dorota Monkiewicz-Cybulska: Potrzeba filozofii dla dzieci – program Lipmana

Dorośli ludzie często nie potrafią sprawnie myśleć, bo nikt ich nie nauczył, jak posługiwać się logiką, poddawać głębszej refleksji otaczający świat, nie mówiąc już o sztuce argumentowania za swoimi przekonaniami. Ten defekt ma negatywny wpływ na sferę życia zarówno osobistego, jak i zawodowego oraz społecznego. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy poszukiwać na najwcześniejszym etapie edukacji.

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2015 nr 5, s. 48. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.


W 1968 roku, w okresie protestów i niepokojów studenckich na całym świecie, Matthew Lipman, profesor filozofii Uniwersytetu Columbia w Nowym Yorku, zaobserwował, że brak porozumienia między studentami a władzami na jego uczelni był spowodowany głównie tym, że studenci nie potrafili rozsądnie myśleć, a tym samym komunikować się. Lipman stwierdził, że czas studiów jest zbyt późny na nadrobienie tych braków. Umiejętność sprawnego rozumowania trzeba kształtować już od wczesnego dzieciństwa. Według niego wykształcenie takiego nawyku powinno nastąpić przed ukończeniem szkoły średniej. To skłoniło Lipmana do stworzenia programu, który miał dzieci nauczyć myśleć.

Dlaczego filozofia?

Matthew Lipman szukał takiej dyscypliny, która rozwijałaby intelektualnie dzieci na wielu płaszczyznach. Jego wybór padł na filozofię ze względu na jej bogactwo narzędzi myślenia. Lipman zupełnie zrezygnował z akademickiego nauczania filozofii, z jej historią i abstrakcyjną terminologią trudną do przyswojenia dla dzieci. Odwołał się natomiast do tradycji filozoficznego dialogu, znanego już z czasów Sokratesa. Wyszedł z założenia, że to nie refleksja rodzi potrzebę dyskusji, tylko odwrotnie – to dyskusja pobudza do myślenia i rozwoju. Pomysł okazał się strzałem w dziesiątkę, bo dzieci w naturalny sposób dziwią się, spierają i szukają rozwiązań. Predyspozycje do filozofowania są obecne od pierwszych świadomych lat życia, należy je tylko wesprzeć i ukierunkować. Tak powstał program Philo­sophy for Children w skrócie P4C.

Program inny od wszystkich

W programie Lipmana nietypowe względem innych metod nauczania jest to, że opiera się on przede wszystkim na wyćwiczeniu w dziecku samodzielności poznawczej. Podczas innych lekcji uczniowie przyswajają zazwyczaj gotowe treści. Tu nauczanie polega na zachęcaniu do aktywności umysłowej, a nie przekazywaniu gotowej wiedzy. W filozofii dla dzieci docieka się grupowo i dyskutuje nawet o tym, co ma być przedmiotem rozważań. Punktem wyjścia do dyskusji jest odpowiednio dobrana literatura. Program Lipmana zmienia środek ciężkości w nauczaniu, nauczyciel jest moderatorem pilnującym toku wywodu i kultury w przedstawianiu swoich racji. Nie przekazuje wiedzy, tym bardziej swoich poglądów, tylko wykształca u uczniów umiejętność samodzielnego nabywania i organizowania wiedzy o świecie – czyli daje przysłowiową wędkę. Efektem P4C jest nabycie przez dzieci umiejętności przejścia od zwykłego zdziwienia światem i niejasnych intuicji do formułowania pytań tak, żeby można je było dalej rozważać. Dzieci zyskują nawyk logicznego argumentowania i otwartość na modyfikację poglądów. Program Lipmana został zrealizowany w kilku amerykańskich szkołach, by potem stać się ogólnoświatowym przedsięwzięciem edukacyjnym, które nie ominęło również Polski.

Pokolenie ludzi myślących

Program Lipmana przeszczepiony na grunt innych od amerykańskiej kultur wymaga zapewne modyfikacji, ale przy zachowaniu jego głównych założeń daje możliwość kształcenia pokolenia ludzi sprawnie i samodzielnie myślących. Wyposażając dzieci w umiejętności myślenia, kształcimy pokolenie ludzi krytycznych, mniej podatnych na indoktrynację, a jednocześnie otwartych na nowe idee i szanujących poglądy innych. Program Lipmana może być też świetnym remedium na nudę w szkole spowodowaną bierną postawą uczniów wobec zdobywania wiedzy.


Dorota Monkiewicz-Cybulska – absolwentka filozofii teoretycznej KUL oraz historii UMCS, nauczycielka etyki w Szkole Podstawowej im. B. Chrobrego w Lublinie. Zainteresowania naukowe: dydaktyka filozofii, etyka środowiskowa i bioetyka. Poza filozofią pasjonuje ją taniec współczesny, który w wolnych chwilach intensywnie uprawia.

Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 PolskaW pełnej wersji graficznej można go przeczytać > tutaj.

< Powrót do spisu treści.

 

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy