Filozofia w szkole Matura z filozofii Ogłoszenia

Egzamin maturalny z filozofii 2016 – odpowiedzi z egzaminu rozszerzonego

Na prośbę naszych Czytelników publikujemy odpowiedzi na pytania zawarte w zadaniach składających się na egzamin maturalny z filozofii – poziom rozszerzony. Sprawdźcie, czy odpowiedzielibyście podobnie.

baner_studia2 W najnowszym numerze „Filozofuj!” (s. 43–46) znajdują się informacje o krajowych ośrodkach akademickich, w których można studiować filozofię. Zachęcamy też do odwiedzenia zakładki „Studia filozoficzne” w naszym serwisie.

 

 

Zadanie 1. Na podstawie tekstu i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Platon, Menon

SOKRATES: Jeśli cnota jest rodzajem wiedzy, jest oczywiste, że można jej nauczyć.

MENON: Z pewnością.

SOKRATES: Szybko to rozstrzygnęliśmy […].

MENON: Doskonale.

SOKRATES: Następnym problemem, który, jak się wydaje, należy rozpatrzyć, jest to, czy cnota jest wiedzą, czy czymś innym niż wiedza.

MENON: Mnie się też wydaje, że jest to następny problem, który trzeba rozpatrzyć.

SOKRATES: Więc cóż? Czy nie uważamy cnoty za dobro? Czy podtrzymujemy tę hipotezę, że cnota jest dobrem?

MENON: Z pewnością.

SOKRATES: Gdyby istniało jakieś dobro oddzielnie od wiedzy, wówczas i cnota mogłaby nie być wiedzą; jeśli jednak nie ma takiego dobra, które nie należałoby do wiedzy, możemy słusznie przypuszczać, że jest ona wiedzą.

MENON: Jest tak.

SOKRATES: Czy dzięki cnocie jesteśmy dobrzy?

MENON: Tak.

SOKRATES: Jeśli dobrzy, to i pożyteczni: wszystko, co dobre, jest bowiem pożyteczne. Czyż nie?

MENON: Tak.

SOKRATES: Zatem i cnota jest pożyteczna?

MENON: Z konieczności, zgodnie z tym, cośmy ustalili.

SOKRATES: Popatrzmy zatem, jakie rzeczy są dla nas pożyteczne, rozpatrując każdą z osobna. Zdrowie, mówimy, siła, piękność, bogactwo; wszystkie te rzeczy i im podobne uważamy za pożyteczne. Czyż nie?

MENON: Tak.

SOKRATES: Ale niekiedy uważamy, że te same rzeczy nam szkodzą; czy też tak uważasz, czy nie?

MENON: Tak samo.

SOKRATES: Zastanów się zatem, jak są one kierowane, gdy nam przynoszą pożytek, a jak gdy szkodzą? Czy nie jest tak, że gdy są używane rozsądnie, przynoszą nam pożytek, jeśli nie, szkodzą?

MENON: Z pewnością.

SOKRATES: Rozważmy teraz rzeczy od strony duszy. Czy nazywasz coś roztropnością, sprawiedliwością, męstwem, zdolnością do nauki, pamięcią, hojnością i tym podobnie?

MENON: Nazywam.

SOKRATES: Zastanów się, czy te spośród nich, które nie są twoim zdaniem wiedzą, lecz czymś różnym od wiedzy, nie są takie, że raz szkodzą, innym razem przynoszą pożytek? Na przykład męstwo; gdy męstwo nie jest rozważne, ale jest tylko zuchwalstwem; jeśli człowiek jest nierozsądnie zuchwały, ponosi szkodę, jeśli kieruje nim rozsądek, odnosi korzyść.

MENON: Tak.

SOKRATES: Czy nie jest tak samo z rozwagą i zdolnością uczenia się? To, czego się uczymy i czemu się oddajemy z rozsądkiem, przynosi pożytek, jeśli bez rozsądku, szkodzi.

MENON: To całkowita prawda.

SOKRATES: Krótko mówiąc, czy wszystko to, co dusza podejmuje albo znosi kierując się rozsądkiem, nie kończy się szczęśliwie, jeśli zaś kieruje się nierozsądkiem, przeciwnie?

MENON: Tak się wydaje.

SOKRATES: Jeśli zatem cnota jest jedną z rzeczy związanych z duszą i z konieczności musi być pożyteczna, musi być rozsądkiem; wszystkie inne bowiem rzeczy z duszą związane nie są same z siebie ani pożyteczne, ani szkodliwe, ale zależnie od tego, czy towarzyszy im rozsądek, czy szaleństwo szkodzą lub przynoszą pożytek. Zgodnie z tym rozumowaniem, ponieważ cnota przynosi pożytek, musi być rodzajem rozsądku.

MENON: I mnie się tak wydaje.

Platon, Menon, przeł. P. Siwek, [w:] Platon, Gorgias. Menon, Warszawa 1991, s. 173–175.

 

Zadanie 1.1. W powyższym dialogu Sokrates argumentuje na rzecz powszechnie przypisywanego mu stanowiska etycznego. Podaj nazwę tego stanowiska i wyrażaną w nim tezę.

Odpowiedź:

Nazwa: intelektualizm etyczny 

Teza: cnota jest wiedzą i można jej nauczyć. 

 

Zadanie 1.2. Spośród poniższych twierdzeń wybierz i zaznacz to, na które nie zgodził się Menon.

A. Cnota jest tożsama z wiedzą.

B. To, co dobre, jest też korzystne.

C. Uczenie się zawsze przynosi pożytek.

D. Kierowanie się rozsądkiem przynosi korzyść w postępowaniu moralnym.

 

Zadanie 1.3. Sokrates formułuje implikację: Jeśli cnota jest rodzajem wiedzy, to można jej nauczyć.

a) Zapisz tę implikację w języku rachunku zdań.

b) Napisz zdanie, które wynika logicznie z koniunkcji powyższej implikacji oraz pierwszego jej członu.

Odpowiedź:

a) p → q 

b) Cnoty można nauczyć. 

 

Zadanie 1.4. Uzupełnij następującą rekonstrukcję rozumowania Sokratesa, wstawiając w wolne miejsca odpowiednie zdania.

Przesłanka pierwsza: Jeżeli cnota nie jest wiedzą, to istnieje „jakieś dobro oddzielnie od wiedzy”.

Przesłanka druga: Jednak nieprawda, że… Zatem.…

Odpowiedź: Przesłanka druga: Jednak nieprawda, że istnieje dobro, które nie jest wiedzą. Zatem cnota jest wiedzą.

Zadanie 1.5. Czy, zdaniem Sokratesa, cechy takie jak męstwo lub hojność zawsze są cnotami? Odpowiedz na pytanie i wyjaśnij, jak Sokrates uzasadnia swój pogląd.

Odpowiedź: Cechy takie jak męstwo lub hojność nie zawsze są cnotami. Tylko te z nich są cnotami, które kierują się rozsądkiem. Na przykład męstwo, które nie kieruje się rozsądkiem, jest zuchwalstwem. 

 

Zadanie 1.6. Sokrates stoi na stanowisku, że bezwzględnie dobra moralnie jest tylko cnota. Którzy z filozofów zgodziliby się z tym stanowiskiem? Zaznacz poprawną odpowiedź.

A. Sofiści.

B. Stoicy.

C. Utylitaryści.

D. Egzystencjaliści.

 

Zadanie 1.7. Nawiązując do poglądów Sokratesa, jego uczeń, Platon, rozwinął koncepcję zdobywania wiedzy zwaną teorią anamnezy. Wyjaśnij, na czym – według Platona – polega anamneza.

Odpowiedź: Anamneza to przypomnienie sobie tego, co już zostało wcześniej poznane. Według Platona bowiem dusza przebywała przed złączeniem z ciałem w pleromie – świecie idei. Oglądając idee, uzyskała wiedzę, którą w życiu cielesnym sobie przypomina. 

 

Zadanie 1.8. Platońska koncepcja anamnezy wiąże się z jego teorią idei. Podaj dwie cechy, które Platon przypisuje ideom.

Odpowiedź: Cecha pierwsza: niezmienność, wieczność. Cecha druga: jedność. 

 

Zadanie 1.9. Platońskie rozumienie człowieka jako duszy uwięzionej w ciele interpretowane jest dwojako: jako wyraz stanowiska określanego mianem dualizmu (psychofizycznego) lub stanowiska nazywanego spirytualizmem. Wyjaśnij obydwa stanowiska oraz podaj do każdego z nich nazwisko jego głównego nowożytnego przedstawiciela.

1. Dualizm (psychofizyczny)

Odpowiedź: Dualizm psychofizyczny to stanowisko głoszące, że byt ludzki składa się z dwóch oddzielnych i radykalnie różnych w swych własnościach substancji – duszy i ciała.

Przedstawiciel: Kartezjusz

2. Spirytualizm

Odpowiedź: Spirytualizm to stanowisko, według którego cała rzeczywistość, w tym człowiek, ma w istocie naturę duchową. Świat materialny, w tym ciało ludzkie, ma charakter zjawiskowy, czyli – można rzec – pozorny (tak się na pozór jawi człowiekowi w poznaniu, ale w istocie ma inną naturę).

Przedstawiciel: George Berkeley 

Zadanie 1.10. Podaj dwie starożytne i dwie nowożytne lub współczesne tradycje filozoficzne (szkoły, kierunki lub myślicieli), które nie zgodziłyby się z Platońskim założeniem, że rozum jest jedynym źródłem wiedzy powszechnie obowiązującej (obiektywnej). Każdej z tych tradycji przyporządkuj charakterystyczny dla niej argument na poparcie tej niezgody.

Tradycje starożytne:

1.

a) szkoła, kierunek, myśliciel – sofiści (np. Protagoras, Gorgiasz)

b) Według sofistów nie istnieje wiedza obiektywna, powszechnie obowiązująca, to człowiek jest miarą wszystkich rzeczy – wiedza uzależniona jest między innymi od subiektywnej sytuacji i indywidualnego postrzegania. Protagoras zauważał np., że zdrowemu jedzenie wydaje się słodki, a choremu to samo jedzenie wydaje się gorzki. 

2.

a) szkoła, kierunek, myśliciel – sceptycyzm pirroński

b) Sceptycy twierdzili, że nie możemy posiąść wiedzy obiektywnej, pewnej, powszechnie obowiązującej. Każde bowiem twierdzenie nie więcej ma pewności niż twierdzenie przeciwne. Jest tak m.in. dlatego, że każde z nich opiera się na niepewnych źródłach. 

Tradycje nowożytne lub współczesne:

3.

a) szkoła, kierunek, myśliciel – David Hume

b) Wiedza, o ile możemy ją osiągnąć, nie pochodzi od rozumu, bo ten ma tendencje do nieuprawnionego wyprowadzania nas poza fakty dane w doświadcznieniu (np. wytwarzając pojęcie substancji lub przyczyny, które w istocie polegają na łączeniu faktów). Wiedza zaś o faktach nie może być powszechnie obowiązująca, pewna i konieczna. 

4.

a) szkoła, kierunek, myśliciel – relatywizm, neopragmatyzm, np. Richard Rorty

b) Poznanie jest nie jest odzwierciedlaniem natury, jest zapośredniczone przez rozmaite uwarunkowania, jak np. schematy poznawcze, język, czynniki społeczne i kulturowe. Dlatego nie może być obiektywne i powszechnie ważne.

 

Zadanie 2. Do najważniejszych dyscyplin filozofii zalicza się ontologię (metafizykę), epistemologię i etykę. Podaj po jednej tezie Arystotelesa z zakresu każdej z tych dyscyplin.

a) Teza Arystotelesa z zakresu ontologii (metafizyki):

b) Teza Arystotelesa z zakresu epistemologii:

c) Teza Arystotelesa z zakresu etyki:

Odpowiedź:

a) Bytem samoistnym (ousia) są konkretne rzeczy. Idee (np. jakości, ilości, relacje) są przypadłościami konkretnych rzeczy i są bytowo niesamodzielne. (Było to odwrócenie poglądu Platona, który uważał idee za byty samoistne, a rzeczy konkretne za bytowo pochodne od tamtych.)

b) Wszelkie poznanie wywodzi się z doświadczenia zmysłowego konkretnych rzeczy (genetyczny empiryzm). Na tej postawie rozum wytwarza wiedzę ogólną (racjonalizm). 

c) Człowiek osiąga eudajmonię, czyli swoją doskonałość, dzięki działaniu zgodnemu z rozumem. W tym pomagają mu cnoty, dlatego człowiek winien się w nich ćwiczyć.

 

Oto arkusz CKE:

No Slide Found In Slider.

 

 

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy