Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2016 nr 4 (10), s. 43. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Wiele zwierząt wykazuje instynktowną wiarę w powtarzalność pewnych zjawisk.
Zwierzęta domowe na widok karmiącej je zazwyczaj osoby oczekują pożywienia. Wiemy, że te wszystkie dość prymitywne oczekiwania jednostajności bywają zwodnicze. Człowiek, który karmił kurczaka co dzień, przez całe jego życie, w końcu zamiast tego skręca mu kark, dowodząc zarazem, że kurczakowi przydałby się bardziej wyrafinowany pogląd na jednostajność przyrody.
Nie sądźmy jednak pochopnie, że sytuacja człowieka jest znacząco lepsza. Zdrowy rozsądek każe nam przecież wierzyć, że słońce wzejdzie kolejnego poranka, ponieważ dotąd wschodziło codziennie. Możliwe zatem, że „nie jesteśmy wcale w lepszym położeniu niż kurczak, któremu nieoczekiwanie skręcono kark”.
W ten sposób Bertrand Russell odnosi się do problemu indukcji jako metody zdobywania wiedzy. Indukcja polega na wyciąganiu ogólnych wniosków na bazie jednostkowych przypadków (obserwacji, doświadczeń). Jest to jednak rozumowanie zawodne, ponieważ żadna liczba powtórzeń jakiegoś zdarzenia nie gwarantuje, że zajdzie ono w przyszłości. Indukcja nie jest więc metodą, za pomocą której można czegokolwiek dowieść. To, że słońce wschodziło dotąd każdego poranka, nie oznacza, że będzie tak zawsze. Tym bardziej fakt, iż budziliśmy się dotychczas codziennie, nie powinien utwierdzać nas (podobnie jak i kurczaka) w przekonaniu, że będziemy żyć wiecznie.
Chociaż indukcja nie może stanowić podstawy zdobywania i weryfikowania wiedzy naukowej, może być pomocnym narzędziem przy wysuwaniu hipotez. W praktyce nowe teorie szkicowane są na ogół na bazie ograniczonego zbioru obserwacji. Natomiast poprawność, czy też prawdziwość tych teorii musi już być sprawdzana w inny sposób.
Jakub Jernajczyk – matematyk, artysta wizualny, popularyzator nauki; adiunkt na Wydziale Grafiki i Sztuki Mediów wrocławskiej ASP. Strona autora: www.grapik.pl
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska. W pełnej wersji graficznej można go przeczytać > tutaj.
< Powrót do spisu treści numeru.
Skomentuj