Profesor Stanisław Judycki podczas kilkunastominutowego wystąpienia zwrócił uwagę na kilka metafizycznych kwestii, które sprawiają trudność w jednoznacznym sformułowaniu stanowiska na temat istnienia bądź nieistnienia wolnej woli. Po pierwsze, o wolnej woli nie powinno mówić się jedynie w kontekście niezależności od zewnętrznych lub wewnętrznych bodźców determinujących ludzkie decyzje. Wolna wola (jeżeli istnieje) jest również zdolnością do samodzielnego generowania skutków tych decyzji, a więc także do świadomej autodeterminacji. Po drugie, aby mówić o istnieniu wolnej woli należy odwołać się do pojęcia świadomości. Tylko świadoma istota, zdolna do refleksji, odróżniania wartości od ich przeciwieństw, a także zdolna do stawiania sobie celów, jest w stanie podejmować autonomiczne decyzje i brać za nie odpowiedzialność. Profesor zwrócił również uwagę na obecną w świecie filozoficznym dyskusję starającą się pogodzić wolną wolę z atrybutami osobowo rozumianego Boga (takimi jak boska wszechwiedza, wszechmoc i dobroć). Na koniec przyznał, że nie dysponujemy argumentem, który mógłby udowodnić istnienie wolnej woli i rozstrzygnąć spór między deterministami a indeterministami. Akty poświęcenia lub radykalnego zła, jakie zna historia, a także nasze osobiste doświadczenie wolności decydowania, mogą świadczyć na korzyść posiadanej przez ludzi autonomii wyboru.
Fot. Justyna Wasiniewska
Profesor Robert Poczobut skłaniał się ku naturalistycznej perspektywie w wyjaśnianiu kwestii wolnej woli, silnie zakorzenionej w dorobku współczesnych nauk przyrodniczych. Jak przyznał, stanowisko naturalistyczne przyjmuje istnienie aktów wolitywnych, ale uzależnia je całkowicie od procesów zachodzących w ludzkim mózgu. Dlatego też wolną wolę profesor zdefiniował jako zdolność do świadomego kontrolowania własnych zachowań, przy czym świadomość określał jako sieć powiązań neuronowych, odpowiedzialnych za procesy myślowe. Profesor przedstawił wiele barwnych i ciekawych przykładów z życia codziennego, kiedy sprawcy morderstw nie ponosili odpowiedzialności za swoje zbrodnie, ze względu na choroby mózgu, które wpływały na osłabienie zdolności do świadomego kontrolowania przez nich swoich czynów. Na podstawie wielu takich przypadków można wnioskować, że to, co zwykliśmy określać mianem wolnej woli, jest efektem procesów mózgowych, które determinują nasz wybór. Czy wobec tego jesteśmy bezpośrednimi autorami naszych decyzji? Zdaniem profesora z Białegostoku nie ma sensu dystansować wewnętrznej sfery człowieka od efektów pracy jego umysłu (tym samym wyraził także swój pogląd na temat mind–body problem, silnie obecnego sporu w filozofii od czasów Kartezjusza). W trakcie dyskusji z profesorem Judyckim, profesor Poczobut wyjaśnił również, że w obliczu rozwoju nauk przyrodniczych, zagadnienia filozoficzne nie powinny być rozstrzygane bez wzięcia pod uwagę rezultatów najnowszych badań chociażby z dziedziny neurobiologii czy neuropsychologii.
W debacie aktywny udział wzięła także publiczność, komentując i zadając pytania. Pomimo tego, że spotkanie trwało dwie godziny, po jego zakończeniu dało się odczuć niedosyt, obecny zawsze przy próbach analizy tak bardzo skomplikowanej kwestii, jaką jest wolna wola.
Zachęcamy do obejrzenia lub wysłuchania całej debaty, dostępnej w naszym serwisie, do osobistej refleksji oraz do uczestnictwa w kolejnych spotkaniach organizowanych wokół następnych numerów magazynu „Filozofuj!”.
Natalia Marcinowska
Relację ze spotkania w wersji audio można pobrać lub odsłuchać:
Szczególne podziękowania dla:
- Gości specjalnych – prof. Stanisława Judyckiego i prof. Roberta Poczobuta,
- licznie zgromadzonej Publiczność,
- Europejskiego Centrum Solidarności — szczególnie dr. Jacka Kołtana, Kuby Kufla i Macieja Hasse.
- honorowego patrona – Prezydenta Miasta Gdańsk,
- patronów: Rady Miasta, Radia Gdańsk, portalu trojmiasto.pl, Radia Mors,
- partnerów: !go trojmiasto — szczególnie p. Przemysława Kowalskiego, Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku,
- Wojtka Czapkowskiego, Marcina Kloca, Izy Lewandowskiej, Natalii Marcinowskiej i Moniki Zielińskiej – za akcję promocyjną,
- Jarka Dalke, dr. Artura Szutty, jeszcze raz dla Natalii i Wojtka 😉 – za pomoc w trakcie spotkania,
- Justynie Wasiniewskiej – za najpiękniejsze zdjęcia na świecie.
Dziękujemy wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób nas wsparli. Spotkanie nie odbyłoby się w takiej postaci bez Waszej pomocy.
Podczas spotkania można było kupić egz. „Filozofuj!” w promocyjnej cenie.
Zachęcamy do obejrzenia relacji wideo ze spotkania.
Zob. relacje z innych spotkań Klubów „Filozofuj!”!
W dyskusji wzięli udział:
Prof. dr hab. Stanisław Judycki – Profesor filozofii, kierownik Zakładu Metafizyki i Filozofii Religii Uniwersytetu Gdańskiego. Zajmuje się epistemologią, filozofią religii i historią filozofii współczesnej. Więcej informacji > tutaj.
Dr hab. Robert Poczobut, prof. UwB – Kierownik Zakładu Epistemologii i Kognitywistyki w Instytucie Socjologii i Kognitywistyki UwB. Absolwent KUL (1993). W latach 1993–1999 asystent, a następnie adiunkt w Zakładzie Logiki i Metodologii Nauk UMCS. Od roku 2000 pracuje na Uniwersytecie w Białymstoku. Stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (2003), laureat Nagrody im. Tadeusza Kotarbińskiego (2001). Członek zarządu Polskiego Towarzystwa Kognitywistycznego. Opublikował cztery książki oraz kilkadziesiąt artykułów z filozofii logiki, ontologii, filozofii umysłu i filozofii kognitywistyki. Za pracę Między redukcją a emergencją. Spór o miejsce umysłu w świecie fizycznymi (2009) uzyskał wyróżnienie Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Redaktor i współredaktor (z Marcinem Miłkowskim) licznych prac zbiorowych – m.in. Analityczna metafizyka umysłu. Najnowsze kontrowersje (2008), Przewodnik po filozofii umysłu (2012), a także kognitywistycznego numeru (pt. Cognitive Systems) czasopisma „Studies in Logic, Grammar and Rhetoric” (2015, wspólnie z Witoldem Henslem). Przygotowuje do druku książkę Kognitywistyczne teorie jaźni. Aktualne zainteresowania: interdyscyplinarne programy badawcze, filozofia w kognitywistyce, natura jaźni, relacja między świadomymi i nieświadomymi procesami poznawczymi, neuroetyka. Więcej informacji > tutaj.
Spotkanie poprowadziła Celina Głogowska z redakcji „Filozofuj!”.
Szczególne podziękowania kierujemy do Europejskiego Centrum Solidarności za współorganizowanie spotkania.
Patroni
Kluby „Filozofuj!” – to nowo tworzone nieformalne grupy współpracowników i sympatyków czasopisma „Filozofuj!”, organizujące w swoich miejscowościach imprezy (np. konferencje, spotkania dyskusyjne lub promocyjne) popularyzujące filozofię pod patronatem Redakcji „Filozofuj!”. Więcej informacji > tutaj.
User Review
( votes)
Skomentuj