Numer o kulturze można czytać lub pobrać > tutaj.
Szczególne podziękowania kierujemy do Klubokawiarni „FiKa” za udostępnienie sali.
Debata została podzielona na trzy części, poświęcone następującym kwestiom:
- Czym jest kultura, co jest w niej najważniejsze i jaką rolę pełni w naszym życiu?
- Co kultura zawdzięcza filozofii i co filozofia czerpie z kultury?
- Czy istnieją wartości uniwersalne, wspólne dla wszystkich kultur? Czy kultury można oceniać i czy możliwy jest dialog międzykulturowy?
Czym jest kultura?
Dr Kochan wyróżniła dwa znaczenia słowa „kultura”: opisowe i postulatywno-aksjologiczne. W znaczeniu pierwszym kultura to zarówno dziedzictwo ludzkiej aktywności, jak i sama ta aktywność. Dorobek i działalność kulturotwórcza stanowią przedmiot badań naukowych. W znaczeniu aksjologicznym kultura stanowi to, co byśmy chcieli, aby istniało: wartości i cel, do którego dążymy. W tym sensie kultura stanowi przedmiot rozważań filozofów i etyków. Kultura jest pojęciem szerokim i wieloznacznym. Mówiąc o niej łatwiej jest mówić o jej przykładach – kulturze masowej, średniowiecznej etc.
Mgr Sokolski dodał, że istotne w definicji kultury jest odróżnienie jej od natury. Ludzie różnią się tym od innych zwierząt, że w komunikacji między sobą posługują się symbolami. Ludzka reprezentacja świata ma charakter symboliczny. Jaka jest rola kultury w życiu człowieka? Kultura wypełnia nasze życie. Nie jesteśmy w stanie wyobrazić sobie życia poza kulturą.
Dr Kochan zwróciła też uwagę na istotną rolę materialnych warunków komunikacji, np. techniki komunikacyjnej.
Filozofia a kultura
Zdaniem mgra Sokolskiego filozofia próbuje dojść do wiedzy kulturowo niezakorzenionej, wykorzystując dostępne w kulturze środki, ale jej się to nie udaje. Filozofia działa w ramach kultury. Nie ma nic bardziej błędnego niż czytanie klasycznych autorów tak, jakby byli nam współcześni, bez znajomości historycznego tła. By dobrze poznać kulturę danego okresu, warto najpierw poznać jej filozofię – odbicie czasów. Zdaniem dr Kochan, by zrozumieć daną epokę, lepiej najpierw zająć się naukowym badaniem przeszłości i dopiero z perspektywy tej wiedzy czytać dzieła filozoficzne.
Dr Kochan zauważyła, że zgodnie z historyczną koncepcją Comte’a każda epoka ma swoją formę. Dlatego warto zapytać, czy językiem współczesnej kultury jest język filozofii? Raczej nie. Obecnie językiem powszechnym jest język nauki. Filozofia jest współcześnie niepopularna, ponieważ stanowi wiedzę ogólną – wymagającą całościowego spojrzenia na kulturę i naukę. Filozofia jest samowiedzą kultury jako całości.
Wartości uniwersalne i wspólne – ocena kultur – dialog międzykulturowy
Zarówno dr Kochan, jak i mgr Sokolski są zdania, że nie ma uniwersalnych wartości kulturowych. Według dr Kochan wartości uniwersalne (jako wieczne i absolutne) są tylko konstrukcją metafizyczną. Możemy jednak mówić o wartościach wspólnych wszystkim kulturom. Przedstawiciele różnych kultur mają tę samą biologiczną podstawę. Żyją w podobnym środowisku. Wbrew postmodernistom, dialog międzykulturowy jest możliwy i realnie zachodzi: na targowiskach, w hotelach. Wartości kulturowe są przekładalne.
Zdaniem mgra Sokolskiego wartości kulturowe nie są w pełni przekładalne, choć dialog międzykulturowy jest możliwy i konieczny. Kultury nie są monolitami. Dialog w obrębie tej samej kultury różni się od dialogu międzykulturowego jedynie skalą, a nie jakością.
Mgr Sokolski zwrócił też uwagę na niesłuszność oceny innych kultur z perspektywy etnocentrycznej – naszej własnej kultury. Zdaniem dr Kochan kultury powinno się oceniać i otwarcie krytykować – wraz z byciem otwartym na wycofanie się z tej krytyki. Krytyka innych kultur jest uprawniona chociażby ze względu na Kantowskie założenie, że wszyscy jesteśmy podmiotami dobrej woli. Zdaniem mgra Sokolskiego powinniśmy uważać, by ocena kultur nie oznaczała ich aksjologicznej segregacji jako mniej lub bardziej cywilizowanych.
Problemy poruszone w dyskusji ze słuchaczami debaty:
- krytyka innych kultur, krytyka cywilizacji zachodniej,
- ocena współczesnej kultury na przykładzie muzyki — zanik form twórczych (Jean Baudrillard: rzeczywistość bez formy),
- kultura niższa i wyższa — umasowienie i barbaryzacja kultury,
- możliwość wyjścia poza kulturę,
- postęp kulturowy,
- popularność i dominacja wybranych kultur.
Milena Jakubiak
Relację ze spotkania w wersji audio można pobrać lub odsłuchać:
Szczególne podziękowania kierujemy do naszych gości specjalnych: dr Ewy Kochan i mgra Michała Sokolskiego.
Zachęcamy do obejrzenia relacji wideo ze spotkania.
Zob. relacje z innych spotkań Klubów „Filozofuj!”!
W dyskusji wzięli udział:
Dr Ewa Kochan
Dr nauk humanistycznych, specjalność: filozofia kultury i etyka zawodowa. Pracuje w Instytucie Filozofii US. Trzykrotna zwyciężczyni plebiscytu na najlepszego wykładowcę w Instytucie. Autorka wielu publikacji. Prowadziła liczne szkolenia, w tym e‑learningowe. Posiada również duże doświadczenie w pracy wydawniczej i administracyjnej. Prywatnie – miłośniczka Pomorza Zachodniego, muzyki i kotów.
Mgr Michał Sokolski
Mgr socjologii i filozofii Uniwersytetu Szczecińskiego, pracownik (2009–2014) i doktorant na Wydziale Humanistycznym US. Doświadczony i wysoko ceniony nauczyciel i wykładowca w różnych sektorach systemu edukacji: od gimnazjum po studia podyplomowe (z etyki), tłumacz z języka angielskiego oraz działacz społeczny. Prywatnie – miłośnik i znawca literatury oraz muzyk amator.
Spotkanie moderował Paweł Rozwadowski. Koordynatorem był Artur Kosecki.
Koordynatorem ogólnopolskim Klubów „Filozofuj!” jest Celina Głogowska.
Partnerzy
Kluby „Filozofuj!” – to nowo tworzone nieformalne grupy współpracowników i sympatyków czasopisma „Filozofuj!”, organizujące w swoich miejscowościach imprezy (np. konferencje, spotkania dyskusyjne lub promocyjne) popularyzujące filozofię pod patronatem Redakcji „Filozofuj!”. Więcej informacji > tutaj.
Zrealizowano w ramach stypendium z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
