Książka Other minds: the octopus, the sea and the deep origins of consciousness nie jest przewodnikiem przyrodniczym. Nie jest też opowieścią o przygodzie w głębinach oceanów. Ta książka jest próbą rozwikłania zagadki powstania umysłu. Jednym ze zjawisk, które Godfrey-Smith omawia w książce, jest łączenie się pojedynczych komórek. Ten z pozoru oczywisty i całkiem normalny proces przedstawiony przez Godfreya-Smitha staje się dla czytelnika nieodgadnioną tajemnicą. W jaki sposób po złączeniu się komórki stają się one spójnymi układami nerwowymi, które potrafią zyskać inteligencję, a czasem nawet samoświadomość? Co ciekawe, owe połączone komórki tworzą różnorodne formy. Mogą stać się zarówno nieświadomym drzewem, człowiekiem, ośmiornicą czy innym zwierzęciem. To brzmi jak scenariusz do filmu science-fiction, a jest przecież zupełnie naturalnym zjawiskiem, które bezustannie zachodzi w nas samych i w otaczającym nas świecie.
Autor na gruncie tematów takich jak historia zwierząt, kognitywne zdolności głowonogów, teoria świadomości i zagrożenia dla środowiska spowodowane degradacją wód, snuje swoje rozważania o istocie z niesamowitym umysłem. Mianowicie o ośmiornicy. Godfrey-Smith zadaje intrygujące pytania i zarazem udziela interesujących odpowiedzi. Między innymi zastanawia się, w jaki sposób ośmiornica może upodabniać się do otoczenia zmieniając kolor, podczas gdy prawdopodobnie nie posiada umiejętności rozróżniania kolorów. Jest w tym coś mistycznego. Kolejnym poruszonym zagadnieniem jest długość życia ośmiornic, która u większości odmian tego gatunku waha się od 2 do 4 lat. W ciągu tych kilku lat zwierzęta w bardzo szybkim tempie rozwijają nieprzeciętną inteligencję, co dla człowieka jest niemożliwe. Według autora powodem krótkiego życia jest ewolucja – ta sama ewolucja, która w teorii dąży do udoskonalania stworzeń. Dlaczego więc tak wspaniałe i nadzwyczaj inteligentne zwierzęta tak szybko umierają?
Ośmiornice mają niezwykłą kombinację: bardzo duży układ nerwowy i bardzo krótkie życie. Tak zaawansowany układ nerwowy jest spowodowany nieograniczonymi możliwościami ciała i potrzebą bycia myśliwym i ofiarą jednocześnie; krótkie życie jest spowodowane wysoką wrażliwością. Na początku to wydaje się być paradoksalne, lecz naprawdę jest w tym sens
– przekonuje Godfrey-Smith.
Autor uważa, że ośmiornica jest najbliższa temu, co my nazywamy inteligentnymi istotami pozaziemskimi. Jednak czy aż tak wiele różni nas od tych fantastycznych zwierząt? Pomijając osiem długich kończyn, bezkręgowe ciało i umiejętność zmieniania koloru, jesteśmy całkiem podobni do siebie pod względem rozumu. Aby dostrzec inteligencję kogoś lub czegoś, trzeba zaobserwować pewien sposób działania. Istoty racjonalne to te, które robią to, co powinny w świetle (albo wobec) tego, czego potrzebują i co wiedzą. Ośmiornica ze swoją figlarnością i ciekawością wobec świata wydaje się być bardziej kierowana rozumem i świadomością niż czystymi instynktami, co sprawia, że nie jest nam tak obca. Z tego punktu widzenia te zwierzęta nie wydają się być inteligentnymi istotami pozaziemskimi, lecz istotami z pozaziemską inteligencją.
Książka ukazała się w języku angielskim w grudniu 2016 roku. Nie ma informacji o dacie jej przekładu na język polski jednak sposób, w jaki jest napisana nie powinien sprawić kłopotu — język jest oszczędny i dokładny.
Opracowała: Lena Paracka
Źródło: NPR.COM
Skomentuj