Il Sole 24 Ore, 13 lipca 2014
Ona: Abraham Wald: oto człowiek, który potrafił myśleć negatywnie!
On: A któż to taki, ten Abraham Wald?
Ona: Był amerykańskim matematykiem i statystykiem pochodzenia węgierskiego. Czytam właśnie w tej książce o statystyce, że podczas drugiej wojny światowej alianci zaprosili go do pracy nad problemami analizy wojskowej. Obrona przeciwlotnicza i lotnictwo w bitwach powietrznych poniosły znaczne straty. Chodziło o to, by wzmocnić samoloty tak, żeby były mniej podatne na uszkodzenia. Oczywiście wzmocnienie samolotu oznacza obciążenie go i dlatego ważne jest, żeby ochronę zminimalizować, to znaczy umieścić ją tam, gdzie jest naprawdę niezbędna.
On: Ale dlaczego piszą o tym w książce o statystyce?
Ona: Wald zaczął cierpliwie obserwować samoloty wracające z misji, aby stworzyć schemat graficzny uderzeń pocisków. W ten sposób uzyskał rozkład dziur na schemacie samolotu: na czarno zaznaczone są wszystkie obszary trafione we wszystkich samolotach, na biało – obszary nietrafione we wszystkich samolotach.
On: Świetny pomysł. Dzięki temu wystarczyło później wzmocnić wszystkie miejsca zaznaczone na czarno.
Ona: Wcale nie. Werdykt Walda brzmiał: wzmocnijcie miejsca białe!
On: Ale dlaczego? Czy nie mówiłaś, że białe obszary to te, w które nigdy nie trafiono?
Ona: Dokładnie. Właśnie tutaj widać zdolność myślenia negatywnego. Obserwacje rejestrowane na schemacie dotyczyły samolotów, które wróciły do bazy. Samoloty te zdołały wrócić, pomimo że zostały trafione. A zatem ich uszkodzenia – uszkodzenia, którym odpowiadają czarne obszary na schemacie – nie były fatalne. Innymi słowy, brak śladów w białych strefach, tych nietkniętych, oznaczał przypuszczalnie, iż samoloty ocalały dlatego, że nie zostały trafione w te miejsca. Można również przypuszczać, że w te właśnie miejsca zostały trafione samoloty, które nie wróciły do bazy, tyle że tego nie można było stwierdzić…
On: …właśnie dlatego, że zostały zestrzelone!
Ona: Wnioskowanie jest często skokiem od tego, co znane, do tego, co nieznane. Wiemy pewne rzeczy, dokonujemy pewnych obserwacji i na ich podstawie wnioskujemy o innych. Jeśli dokonanie jakichś obserwacji jest niemożliwe, jak w przypadku zestrzelonych samolotów, wnioskowanie musi przebiegać subtelnie, szukać niezwykłych ścieżek – nawet jeśli może się wydawać, że prowadzą w kierunku przeciwnym, niż wskazuje intuicja.
Tłumaczenie: Patrycja Mikulska
Achille Varzi – Profesor filozofii Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku.
Strona internetowa.
Roberto Casati– Profesor filozofii francuskiego Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS) w Paryżu. Strona internetowa.
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
W pełnej wersji graficznej można go przeczytać > tutaj
Ilustracja: © raland
Skomentuj