Od czasu premiery w 2011 książki Pułapki myślenia Daniela Kahnemana publikacje wyników badań skupiających się na stylach poznawczych i różnicach pomiędzy sposobami myślenia nieco przycichły. Dopiero dwa lata później Stephen Kosslyn – amerykański psycholog i neuronaukowiec wraz z G. Wayne Millerem – amerykańskim pisarzem opublikował książkę Top Brain, Bottom Brain: Harnessing the Power of the Four Cognitive Modes (w polskim przekładzie z 2019 roku została zatytułowana Górny mózg, dolny mózg: sprawdź, w jaki sposób myślisz i naucz się robić to lepiej, Copernicus Center Press, Kraków 2019, ss. 222).
W swojej książce Kosslyn prezentuje teorię górnego i dolnego mózgu, która została opracowana na podstawie teorii anatomicznego podziału kory mózgowej. Mózg posiada szczelinę (zwaną bruzdą Sylwiusza), która oddziela płat skroniowy znajdujący się w dolnej części kory od płata czołowego, znajdującego się wyżej. Wedle tej teorii górna część mózgu jest zaangażowana w wyższe funkcje poznawcze takie jak planowanie, podejmowanie decyzji (co zostało potwierdzone przez liczne badania neuroobrazujące aktywność kory czołowej przy wykonywaniu angażujących poznawczo zadań), natomiast dolna część skupia się na przetwarzaniu bodźców i dokonywaniu ich analizy na podstawie danych sensorycznych pod postacią tego, co aktualnie widzimy, słyszymy, czy też dotykamy. Górna i dolna część mózgu, pomimo różnic w funkcjonowaniu, są ze sobą połączone na zasadzie informacji zwrotnej.
Podczas odbierania aktualnie dostępnych naszej percepcji bodźców, dolny mózg przetwarza je i interpretuje, a następnie wysyła dane w postaci wyładowań elektrochemicznych (które są podstawową formą komunikacji pomiędzy komórkami nerwowymi w mózgu) do górnego mózgu, który na podstawie informacji o tym, co znajduje się w otoczeniu podmiotu, programuje dla niego odpowiednią reakcję. Jeżeli na przykład widzimy kubek z herbatą, którą sobie zaparzyliśmy, dolny mózg rozpoznaje, że biały, ceramiczny obiekt przed nami jest kubkiem, a zapach dochodzący do naszego nosa jest zapachem herbaty, a następnie wysyła te informacje do górnego mózgu, który programuje reakcję wyciągania dłoni, wraz z odpowiednim jej ułożeniem, tak aby móc chwycić kubek, a następnie wychylić go pod odpowiednim kątem.
Na podstawie wiedzy dotyczącej funkcjonowania górnego i dolnego mózgu Kosslyn zaproponował własną teorię obejmującą cztery tryby poznawcze, których preferencja jest zależna od tego, w jakim stopniu dany podmiot posługuje się dolnym i/lub górnym mózgiem. Teoria ta nosi nazwę „teorii trybów poznawczych” (The Theory of Cognitive Models). Te tryby poznawcze to tryb działania, tryb stymulacji, tryb obserwatora i tryb adaptacji. Każdy z tych trybów charakteryzuje się większą lub mniejszą tendencją do planowania i przetwarzania informacji, co jest uwarunkowane większą lub mniejszą aktywnością neuronalną w obrębie wymienionych wcześniej struktur anatomicznych.
Autor prezentuje w swojej książce również krótki test, dzięki któremu czytelnik jest w stanie sklasyfikować siebie jako osobę skłonną bardziej do planowania i podejmowania decyzji, do poświęcania większej uwagi na analizowanie otoczenia, czy też osobę, która stara się zachować odpowiedni balans pomiędzy współpracującymi trybami. W książce znajdziemy również porady, co zrobić, kiedy nasz tryb poznawczy jest niewystarczający do rozwiązania danego problemu. Zdaniem Kosslyna jednym z najlepszych rozwiązań w takich sytuacjach jest zasięgnięcie rady osoby, która ma przeciwny do naszego sposób myślenia. Jeżeli na przykład jesteśmy dobrzy w planowaniu, ale często umykają nam istotne szczegóły i nie jesteśmy w stanie przez to wziąć pod uwagę wszystkich ważnych dla rozwiązania problemu czynników, wówczas dobrze jest poradzić się osoby, której dolny mózg działa na wyższych obrotach niż nasz i jej uwaga jest bardziej wyostrzona na detale.
Chociaż koncepcja Kosslyna opiera się na dobrze znanym już anatomicznym podziale mózgu, to zwrócenie uwagi na to, jak aktywność neuronalna w poszczególnych obszarach mózgu może wpływać na sposób myślenia jest zdecydowanie czymś istotnym zwłaszcza dla interdyscyplinarnych nauk, takich jak kognitywistyka. Pokazuje, że łączenie metod badawczych charakterystycznych dla różnych dyscyplin naukowych może doprowadzić do całkowicie nowych wniosków, które stopniowo przybliżają nas do lepszego rozumienia ludzkiego mózgu i umysłu.
Albert Łukasik
Stephen M. Kosslyn, G. Wayne Miller, Górny mózg, dolny mózg: sprawdź, w jaki sposób myślisz i naucz się robić to lepiej, Copernicus Center Press, Kraków 2019, ss. 222.
Interesują Cię recenzje innych książek filozoficznych? Zajrzyj do naszego działu Omówienia i recenzje.
Skomentuj