Lekcja filozofii

Aleksandra Pałka: Niech żyje wolność! – scenariusz zajęć filozoficznych dla uczniów klas I–III szkoły podstawowej

Ilość jednostek lekcyjnych: 2

Cele ogólne:

  • uczeń definiuje pojęcie wolności
  • uczeń określa, czym jest brak wolności
  • uczeń ocenia wartość wolności
  • uczeń rozumie istnienie ograniczeń

Metody pracy:

  • czytanka
  • rozmowa kierowana
  • burza mózgów
  • drama
  • gra integracyjna
  • praca plastyczna

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie

Zabawa integracyjna na rozgrzewkę: „Czarodziejska kostka”.

Uczniowie zajmują miejsca w kręgu na podłodze wraz z nauczycielem i począwszy od nauczyciela przekazują sobie po kolei kostkę do gry. Każdy uczeń rzuca kostką i musi podać tyle informacji o sobie (imię, wiek, zainteresowania, umiejętności etc.), ile wypadnie oczek.

2. Czytanka

Nauczyciel czyta na głos bajkę filozoficzną pt. „Spotkanie w lesie”.

Dwa małe krasnale wybrały się na poszukiwanie jagód do lasu. Minęły brzozowy zagajnik i aby dojść do celu, musiały przebyć wąwóz. Pokonując powolutku tę przeszkodę ­usłyszały ciche chlipanie w pobliskich zaroślach. Nieśmiało zbliżyły się tam, skąd dobiegał dźwięk i zobaczyły, co się stało. Między malinowymi krzewami uwięziona była młoda sarenka. Biedactwo zaplątało się we wnyki, czyli w pułapkę zastawioną w tym miejscu przez myśliwych. Przerażona sarenka nie mogła się wydostać na wolność. Krasnoludki natychmiast zaczęły ją pocieszać i zapewniać, że spróbują ją uwolnić. Usiłowały przegryźć wnyki własnymi ząbkami, lecz szybko się zmęczyły tak, że aż rozbolały je buzie. Nie chciały się jednak poddawać i pomimo trudu dalej starały się wydostać z niewoli leśną przyjaciółkę. Nagle zza brzozowego gaiku dał się usłyszeć szelest, a chwilę potem wyraźny odgłos ludzkich kroków.

– To człowiek! – krzyknął jeden z krasnali, po czym oba karzełki wraz z sarenką zaczęły płakać, myśląc, że nadchodzi myśliwy, aby zabrać do domu swą zniewoloną zdobycz. Kiedy przybysz zbliżył się do wystraszonych istotek okazało się jednak, że nie wygląda on na myśliwego. Nie miał strzelby, ani noża, a jedynie zniszczony plecak, gitarę i nadgryzione dzikie jabłko w ręku.

Nie wolno ci podejść! – pisnął odważniejszy krasnoludek, a mężczyzna zatrzymał się.

– Kim jesteś? – zapytał drugi krasnal trzęsącym się głosem.

– Nikim, tylko zwykłym włóczęgą – odparł człowiek.

– A gdzie mieszkasz?

– Nigdzie – odpowiedział wzruszając ramionami.

– A co robisz?

– Włóczę się.

– Jesteś myśliwym?

– Nie. Nie mam żadnej pracy. Czy teraz wolno mi podejść, by wypuścić sarnę z pułapki?

Wolno – krasnoludek zdobył się na odwagę i odsunął się na bok.

Kiedy włóczęga uwolnił sarenkę, ta prędko uciekła w knieję. Zanim zniknęła między drzewami, zatrzymała się, by rzucić człowiekowi i krasnalom pełne wdzięczności spojrzenie.
Człowiek zdjął plecak i wyjął z niego jakieś zawiniątko.

– Nie mam wiele, lecz chętnie się podzielę – zwrócił się z uśmiechem do leśnych ludków i podał im kromkę suchego chleba.

Krasnale przyjęły prezent i mężczyzna już miał się oddalić, gdy jeden z karzełków zawołał za nim:

– Jesteś inny. Wszyscy mieszkają w domach, mają w nich pełno jedzenia i innych rzeczy. Dlaczego włóczysz się, nie masz domu i nie pracujesz, jak wszyscy ludzie?

Człowiek spojrzał na puste wnyki i na las, na ścieżkę, którą umknęła sarenka, westchnął i powiedział ze smutkiem:

– Dlatego, że ja też bardzo chciałbym być wolny.

Po czym wrócił do jedzenia jabłka i do swej wędrówki.

3. Rozmowa kierowana na temat tekstu

Nauczyciel zwraca uwagę na trudny wyraz (wnyki), jaki pojawił się w tekście i wyjaśnia jego znaczenie. Nauczyciel zadaje uczniom pytania:

  • Co spotkało sarenkę?
  • Czego sarenka nie mogła zrobić?
  • Czego sarenka pragnęła?
  • Jaki wyraz w różnych odmianach często pojawiał się w tekście?
  • Dlaczego krasnale chciały pomóc sarnie? Jak próbowały to zrobić?
  • Co zrobił włóczęga? Jak zachowywały się wobec niego krasnale zanim to zrobił?
  • Co to znaczy, że coś komuś wolno?

4. Burza mózgów

Nauczyciel na dużym arkuszu papieru rozłożonym na podłodze pisze wyraz „wolność”. Zadaniem uczniów jest napisanie w chmurkach wokół hasła swoich skojarzeń z tym słowem (np.: „Mogę robić, co chcę”; „Mogę jeść słodycze”; „Nikt mi niczego nie zabrania”, „Mama pozwala mi długo grać na konsoli”, „Nie mam ograniczeń” itd.):

5. Dyskusja

Nauczyciel zadaje uczniom pytania:

  • Co to jest wolność?
  • Co to jest niewola?
  • Czy jesteśmy wolni?
  • Czy chcemy być wolni?
  • Jakie warunki musiałyby być spełnione, żebyśmy byli wolni?
  • Jak wygląda życie wolnego człowieka?
  • Czy wolny człowiek jest szczęśliwy?
  • Czy prawdziwa wolność jest możliwa?

6. Zabawa dramowa „Włóczęga”.

Nauczyciel prosi chętnego ucznia, by wcielił się w rolę włóczęgi. Uczeń wychodzi na środek, reszta grupy pozostaje w kręgu na podłodze. Nauczyciel prosi „włóczęgę” o zachowywanie się według instrukcji, czyli o naśladowanie czynności włóczęgi:

Postanowiłeś porzucić wszystkie swoje obowiązki, nakazy i zakazy. Wychodzisz z domu i masz zamiar już nigdy nie wrócić. Zabierasz plecak, w którym masz kanapki, wodę oraz śpiwór do spania. Wędrujesz (uczeń maszeruje w miejscu). Jesteś zadowolony, bo nie chodzisz do szkoły, ani do pracy, nie sprzątasz pokoju i nie kłócisz się z rodzicami. Masz mnóstwo wolnego czasu, nikt ci nie przeszkadza. Mijasz ulice miasta, nigdzie się nie spieszysz. Nadchodzi noc. Wyjmujesz śpiwór, opatulasz się i śpisz na ławce w parku. Budzisz się rano, trochę obolały, ale szczęśliwy. Wędrujesz dalej. Nie masz pomysłu na to, czym się zająć, zaczynasz się nudzić. Robisz się głodny, zjadasz resztki swojego prowiantu i idziesz dalej. Robi się chłodno, więc owijasz się śpiworem. Mija kolejna noc, zmarzłeś śpiąc poza domem. Wędrujesz dalej, nie masz nic innego do roboty. Jesteś głodny, a prowiant ci się skończył. Kolejną noc spędzasz w parku, tym razem zaczepił cię policjant, chciał wiedzieć kim jesteś i co robisz. Czujesz się samotny. Jesteś głodny, brudny i zziębnięty. Chciałbyś zjeść, wykąpać się i rozgrzać ciało. Zaczynasz myśleć o znalezieniu pracy, by zarobić pieniądze na jedzenie. Znajdujesz pracę, dostajesz pieniądze i zaspokajasz głód. Niestety, by nadal chodzić do pracy potrzebujesz świeżych ubrań. Zaczynasz szukać mieszkania do wynajęcia. Nowa praca nie podoba ci się, ale nie możesz z niej zrezygnować, bo musisz płacić za mieszkanie. Zastanawiasz się, co dalej zrobisz ze swoim życiem.

Pytania do grupy:

  • Co włóczęga może teraz zrobić?
  • Czy da się osiągnąć całkowitą wolność?
  • Co w naturalny sposób ogranicza człowieka?

Pytanie do włóczęgi:

  • Jakie są twoje dalsze plany?
  • Czy resztę życia zamierzasz spędzić w taki sposób?
  • Czy jesteś szczęśliwy?

Nauczyciel przypomina końcowy fragment czytanki:

– Jesteś inny. Wszyscy mieszkają w domach, mają w nich pełno jedzenia i innych rzeczy. Dlaczego włóczysz się, nie masz domu i nie pracujesz jak inni ludzie?
Człowiek spojrzał na puste wnyki i na las, na ścieżkę, którą umknęła sarenka, westchnął i powiedział ze smutkiem:
– Dlatego, że ja też bardzo chciałbym być wolny.
Po czym wrócił do jedzenia jabłka i do swej wędrówki.

Nauczyciel zadaje grupie pytania:

  • Dlaczego krasnale powiedziały, że włóczęga „jest inny”?
  • Dlaczego my nie żyjemy w taki sposób, jak włóczęga?
  • Co nas zniewala? Czy można z tego zrezygnować?
  • O czym włóczęga marzył? Czy udało mu się spełnić to marzenie? Jeśli nie, to dlaczego?
  • Jak w takim razie można być wolnym i szczęśliwym?
  • Czy można zaakceptować pewne ograniczenia? Jeśli tak, to jakie?

7. Praca plastyczna.

Nauczyciel prosi dzieci, by narysowały to, jak wyobrażają sobie siebie żyjących „na wolności”. Po wykonanej pracy uczniowie opowiadają o swoich rysunkach reszcie grupy.


PDF scenariusza do pobrania


 Aleksandra Pałka – jestem absolwentką filozofii i pedagogiki z doświadczeniem w pracy z dziećmi w różnym wieku. Obecnie pracuję jako nauczycielka w szkole podstawowej, gdzie również prowadzę kółko filozoficzne. Oprócz edukacji (szczególnie filozoficznej, którą uważam za ważną i potrzebną) interesuje mnie filozofia przyrody i kosmologia, a także bioetyka i futurologia. Prywatnie jestem amatorską ogrodniczką, żoną i mamą, miłośniczką kultury ludowej i górskich wędrówek.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy