Choć akademicka dyskusja nad relacją filozofii do nauki ma długą tradycję, w ostatnich latach pojawiła się ona również w przestrzeni publicznej, głównie za sprawą wypowiedzi wybitnego fizyka, Stephena Hawkinga. W trakcie konferencji Google’s 2011 Zeitgeist stwierdził on, iż filozofia nie ma szans w starciu z naukami szczegółowymi, które jako jedyne dają ludzkości prawdziwą wiedzę. Wtórował mu Matt Warman, który na łamach brytyjskiego „The Telegraph” obwieścił śmierć filozofii, a następnie dodał: „fundamentalne pytania o naturę Wszechświata nie mogą znaleźć odpowiedzi bez twardych danych, jakie zdobywa się dziś na przykład dzięki Wielkiemu Zderzaczowi Hadronów czy badaniom przestrzeni kosmicznej”. Zdaniem wspomnianych wyżej uczonych filozofia bezpowrotnie straciła status dyscypliny, która mówi cokolwiek o świecie.
Nie wszyscy jednak zgadzają się z taką opinią. W najnowszym wpisie na swoim blogu Janet Cameron – psycholożka i edukatorka, zajmująca się również filozofią strukturalistyczną – pyta, czy uznanie zwierzchniości nauk szczegółowych w kwestii istnienia i rozwoju Wszechświata, nie pozostawia obszarów, które mogłyby stać się przedmiotem refleksji filozoficznej. Jej zdaniem odpowiedź musi być twierdząca. Cameron uważa, że filozofia dostarcza obrazu człowieka jako etycznej istoty, nastawionej na dobro wspólne i sugeruje, iż jest to wizja znacznie odbiegająca od tej, którą proponują nauki szczegółowe.
Choć przy wyjaśnianiu moralnych zachowań społecznych można odwoływać się do biologii ewolucyjnej (np. doboru naturalnego), Cameron uważa, że dostarczane w ten sposób wyjaśnienia pozostaną niepełne. Najlepszym argumentem na rzecz tego twierdzenia jest wywodząca się od osiemnastowiecznego filozofa, Davida Hume’a, zasada, zgodnie z którą żadne zdanie stwierdzające zachodzenie dowolnego zjawiska nie pociąga za sobą sądu o powinności. Oznacza to, iż z naukowych sądów o faktach (np. człowiek ma 46 chromosomów) nigdy nie będzie wynikać żadna prawda o tym, co jest moralne, a co nie (np. człowiek powinien pomagać ubogim). Zdaniem Cameron, domena filozofii obejmuje ów poziom ponadjednostkowych norm i powinności, którego nauka nie jest w stanie uwzględnić.
Jeżeli zgodzić się z tą tezą, pozycja filozofii jako przedłużenia nauki jest niezagrożona. Choć dyscyplina ta nie pretenduje już do wiedzy o rzeczywistości, może ona kształtować nie mniej ważną sferę życia społecznego. Cameron jest zdania, że cel taki przyświecał filozofii od zawsze. „W ostateczności większość prawdziwych myślicieli chce, by świat był lepszym miejscem, w którym człowiek i inne gatunki mogą się rozwijać” – podsumowuje. Wydaje się, że w tym obszarze filozofia nie musi konkurować z naukami przyrodniczymi.
Opracował Jacek Jarocki
Źródło: Decoded Science
Warto przeczytać na ten temat tekst Jonathana Jacobsa, który broni autonomii filozofii:
Zachęcamy do dyskusji pod tekstem lub na naszym fanpage’u.
Pytania pomocnicze:
- Czy filozofia zostanie kiedyś zastąpiona przez naukę tak jak alchemia została zastąpiona przez chemię?
- Czy tylko zagadnienia dotyczące powinności i norm są domeną filozofii i są (będą także w przyszłości) poza zasięgiem nauki, czy są też inne takie zagadnienia?
- Czy filozofia powinna się liczyć z odkryciami i teoriami naukowymi? Dlaczego?
- Czy nauce może być pomocna filozofia?
Skomentuj