Filozofia dla dzieci Omówienia i recenzje

Dorota Monkiewicz-Cybulska: „Bajki filozoficzne. Świat mitologii” Michela Piquemala [recenzja]

piquelam mitologia
Bajki filozoficzne. Świat mitologii autorstwa Michela Piquemala przenoszą nas do świata starożytnej Grecji. Autor wykorzystuje wierzenia antycznych Greków jako materiał do filozofowania z dziećmi.

Ten zbiór 28 wybranych mitów został podzielony na dwa rozdziały. Pierwszy zatytułowany „Herosi i potwory” prezentuje zmagania bohaterów z potwornymi hybrydami, okrutnym losem, a ostatecznie z własnymi słabościami. Drugi rozdział o tytule „Miłość, podstępy i zazdrość” ukazuje boskie i ludzkie namiętności, które często prowadzą do zbrodni lub innych tragicznych konsekwencji.

Piquemal nadaje kierunek rozumieniu mitów poprzez własne komentarze pod każdym z nich. Pisane są przez pryzmat filozofii, psychologii lub indywidualnych przemyśleń autora. Z jednej strony jest to pomocne, bo zachęca do współczesnej, a nawet ponadczasowej interpretacji mitów. Zdarza się jednak, że Piquemal robi to bardzo subiektywnie, dopasowując sens mitów do własnych poglądów. Nie ma w tym nic złego, jednak zabrakło mi tu wyraźnego przekazu dla dzieci, że każdy czytelnik może dokonać własnej interpretacji, bo mity są wieloznaczne, a rozumienie autora jest tylko propozycją, która nie wyczerpuje wszystkich możliwości, ani nie musi być spośród nich propozycją najtrafniejszą. 

Piquemal jest filozofem i autorem zaangażowanym światopoglądowo. Zachęca do samodzielnego myślenia, choć wyraźnie też rysują się jego własne poglądy na temat panujących na świecie porządkach. Czasem są to opinie dość obrazoburcze, jak np. postrzeganie instytucji religijnych wyłącznie jako narzędzia władzy. Filozofia jest dyscypliną, na terenie której każdy pogląd można otwarcie dyskutować, nawet najbardziej skrajny. Niekiedy ich artykułowanie ma na celu skłonienie do przemyśleń i wywołanie dyskusji.

Czytając te mity, mamy przede wszystkim okazję zastanowić się wraz z dziećmi nad złożonością ludzkiej natury. Wady i zalety człowieka, jego pragnienia i lęki są przedstawione w mitologicznych opowieściach wprost lub symbolicznie poprzez postępki bogów, herosów, ludzi czy innych istot. Ich niezwykłe doświadczenia dają pożywkę dla dziecięcej wyobraźni, dla których mitologia wpisuje się raczej w kanon bajek, choć tu dzięki komentarzom autora młodzi czytelnicy mają okazję zobaczyć drugie dno dawnych opowieści. Tę książkę można potraktować jako materiał do filozofowania, ale również jako dobry wstęp do zapoznania dzieci z mitologią grecką. Może też służyć jako przypomnienie mitów starszym czytelnikom, którym te opowieść uleciały już z pamięci. Dobór mitów przez autora jest trafiony. Są interesujące pod względem akcji oraz jednocześnie mają swoje odniesienia we współczesnej kulturze i języku jak np. pojęcie narcyzmu czy wierności Penelopy.

Wskazanie powiązań kultury antycznej ze współczesną na pewno mogą zachęcić młodych czytelników do zgłębienia wiedzy o korzeniach naszej cywilizacji. Piquemal słusznie zauważa, że wielu bohaterów ekranu czy literatury heroic fantasy, jak np. Frodo z Władcy pierścieni czy Harry Potter mają swój pierwowzór w antyku. Ich los jest podobny do dziejów Heraklesa czy Tezeusza, czyli są związani tragicznym przeznaczeniem i mają do wypełnienia zadanie niemożliwe do zrealizowania dla zwykłego człowieka. Herosom jednak to się udaje, choć często za straszliwą cenę. Klasyczne mity pełne są namiętności i okrucieństwa. Autor nie stara się tego akcentować, jednak nie pomija ani wątków śmierci, ani np. tematu kazirodztwa, m.in w micie o Edypie czy Mirze. Trzeba być więc świadomym, dając lekturę dzieciom, że np. kwestia tabu będą wymagały dodatkowych wyjaśnień nieuwzględnionych w lekturze.

Czarno-białe ilustracje Agnieszki Malmon wpisały się już w konwencję polskiej serii wydania bajek filozoficznych Piquemala. Dodatkowo po wewnętrznej stronie okładki jest mapa Peloponezu jako punkt odniesienia do opowiadanych w książce historii. Nieskomplikowana wersja mitów i ich spójny zestaw pozostawia po przeczytaniu całości dobre wrażenie. Zabrakło jednak wyraźnego zakończenia, np. w postaci zachęty do czytania pozostałych mitów, których autor nie zamieścił w swoim zbiorze. 


Michel Piquemal, Bajki filozoficzne. Świat mitologii, tłum. Maria Braunstein, Michał Krasicki, il. Agnieszka Malmon, Warszawa: Muchomor, 2016, 112 s.


Dorota Monkiewicz-Cybulska – Absolwentka filozofii teoretycznej KUL oraz historii UMCS, nauczycielka etyki w Szkole Podstawowej im. B. Chrobrego w Lublinie. Zainteresowania naukowe: dydaktyka filozofii, etyka środowiskowa i bioetyka. Poza filozofią pasjonuje ją taniec współczesny, który w wolnych chwilach intensywnie uprawia.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy