Dorota Monkiewicz-Cybulska: Czy decydujemy, kim jesteśmy? – scenariusz lekcji dla klas IV–VI szkoły podstawowej

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2018 nr 6 (24), s. 35. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.

Czas trwania zajęć: 2 godziny lekcyjne

Cele:

Uczniowie wiedzą, że to nasze decyzje kształtują naszą przyszłość.
Uczniowie rozumieją, że są sprawy, na które nie mamy wpływu.
Uczniowie rozumieją, że niektóre decyzje są tylko pozornie przez nas podejmowane.
Uczniowie są świadomi swoich uwarunkowań genetycznych, kulturowych i środowiskowych, które wpływają na ich decyzje.
Uczniowie wiedzą, że podejmując świadome i odpowiedzialne wybory, można przekroczyć ograniczenia i wpływać pozytywnie na swoje życie.

Metody i formy pracy:

Wgląd (samoobserwacja)
Burza mózgów
Dyskusja
Praca plastyczna

Materiały:

Tablica
Karton
Przybory plastyczne
Przebieg lekcji:
Wizualizacja
Dyskusja
Praca plastyczna

Część I:

Lekcja rozpoczyna się od zapisania na tablicy w centralnym punkcie słowa decyzja. Następnie pytamy uczniów, co według nich ma wpływ na nasze decyzje. Wokół centralnego słowa przy zastosowaniu strzałek zapisujemy to, co uczniowie proponują, np. nasze geny, kultura, w jakiej żyjemy, wychowanie rodzinne, wpływ rówieśników, wpływ reklam i innych treści medialnych, lęk przed czymś, chęć uzyskania przyjemności lub uniknięcia nieprzyjemności, chęć zysku, nastrój danego dnia, kaprys, impuls, chęć zemsty, chęć niesienia pomocy itd.

Prosimy uczniów o podawanie przykładów (z własnego doświadczenia lub literatury i filmu), gdzie na podjęcie decyzji miały wpływ podane przez nich czynniki.

Patrząc na powstały diagram, inicjujemy dyskusję.

Pytania do dyskusji:

Czy nasze decyzje są wolne i niezależne?
Czy jest możliwe, by decyzje były podejmowane bez związku z tym, jak zostaliśmy ukształtowani?
Czy zdarza się, że ktoś myśli, że podejmuje własne decyzje, a jednak działa pod czyimś wpływem?
Czy to, że wyrośliśmy w danej kulturze i rodzinie, wyznacza już nasze życiowe decyzje?
Na ile nasze decyzje kształtują naszą przyszłość?
Na co mamy wpływ, a na co nie?
Niemoc decyzyjna – co się dzieje, jak nie umiemy podjąć decyzji? Można przypomnieć bajkę Fredry o niezdecydowanym ośle.

Część II:

W II części zajęć próbujemy wraz z klasą rozróżnić decyzje małej i wielkiej wagi, np. wybór filmu, który obejrzymy danego dnia, lub gry, w którą zagramy, posiłku, który zjemy, versus wybór kierunku studiów lub specjalizacji zawodowej, wybór partnera życiowego itp.

Dyskusja:

Czy decyzje małej wagi mogą wpływać na dalsze życie, np. poprzez częste powtarzanie (nawyki)?
Czym jest trafna decyzja w odniesieniu do naszego życia?
Jakie decyzje mają dla nas najgorsze skutki?
Co to jest dobra i zła motywacja do podjęcia decyzji?
Czy można zadecydować, że będzie się szczęśliwym bez względu na okoliczności (przykład paraolimpijczyków czy ludzi z doświadczeniem wojennym)?
Czy można zadecydować, że będzie się dobrym moralnie, i takim się stać?
Z jakimi pomniejszymi decyzjami to się wiąże?
Co ma z tym wspólnego mądrość?

Decyzje można również podzielić na te związane z podjęciem pewnego działania lub jego zaniechaniem. Niekiedy ta druga opcja jest dla nas najlepszą z możliwych. Wspólnie z klasą szukamy takich przykładów, np. nieskorzystanie z okazji do nieuczciwości, niedokonanie zemsty, niedoniesienie na kolegę lub koleżankę, niewzięcie narkotyku lub innej używki itp.

Praca plastyczna:

Sokrates posiadał ostrzegawczy głos wewnętrzny, zwany daimonionem, który mówił mu, których działań nie powinien podejmować. Każda rozumna istota posiada ów wewnętrzny głos. Nie słuchając go, można popaść w duże tarapaty. Prosimy uczniów o zwizualizowanie ich osobistego daimoniona pod postacią symbolu, rysunku, napisu.

Po wykonaniu pracy plastycznej chętni mogą powiedzieć, przed czym mógłby ostrzec ich własny daimonion.

PDF scenariusza do pobrania

Dorota Monkiewicz-Cybulska – absolwentka filozofii teoretycznej KUL oraz historii UMCS, nauczycielka etyki w Szkole Podstawowej im. B. Chrobrego w Lublinie. Zainteresowania naukowe: dydaktyka filozofii, etyka środowiskowa i bioetyka. Poza filozofią pasjonuje ją taniec współczesny, który w wolnych chwilach intensywnie uprawia.