Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2019 nr 3 (27), s. 46. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Cele:
Uczniowie rozumieją, czym jest związek przyczynowo-skutkowy.
Uczniowie potrafią wskazać zasadę przyczynowości w przyrodzie i w życiu społecznym.
Uczniowie rozumieją, że pojęcie ślepego losu czy fatum jest archaiczne.
Uczniowie rozróżniają czynniki, na które mamy wpływ, oraz te, na które nie mamy.
Uczniowie rozumieją, że im większa jest świadomość podmiotu działającego, tym większy ma on wpływ na swoją przyszłość.
Materiały:
tablica multimedialna
ilustracje
Metody i formy pracy:
tworzenie historii
dyskusja
Przebieg lekcji:
Ćwiczenie 1 – czy wszystko ma przyczynę?
Prosimy uczniów o odtworzenie ciągu przyczynowo-skutkowego przykładowej sytuacji w odwrotnej kolejności.
Zaczynamy na przykład od zdania:
Spóźniłem się dziś do szkoły, bo…
Uczeń pierwszy: bo… np. zaspałem.
Uczeń drugi: zaspałem, bo… np. oglądałem do późna film.
Uczeń trzeci: oglądałem do późna film, bo… np. był ciekawy itd.
Staramy się dojść do najwcześniejszych przyczyn.
Potem analogicznie śledzimy wsteczny proces dokonania przestępstwa:
Człowiek siedzi w więzieniu, bo… np. ukradł pieniądze.
Człowiek ukradł pieniądze, bo… np. chciał być bogaty.
Chciał być bogaty, bo… np. chciał kupować wiele rzeczy itd.
Znów staramy się dojść do najwcześniejszych przyczyn.
Pytania do dyskusji:
Czy zawsze jest możliwe samodzielne dokonanie wyboru, co zrobimy następnie?
Czy gdybyśmy znali wszystkie konsekwencje, jakie zaistnieją, dopuścilibyśmy się niektórych czynów?
Co ma na nas największy wpływ w działaniu?
Czy możemy wybierać motywację, która popycha nas do działania?
Co to jest konieczność i czym różni się od prawdopodobieństwa?
Czy ważny wybór z przeszłości może wpłynąć po długim czasie na przyszłość?
Czy wszystko ma swój początek?
Czy istnieje przeznaczenie?
Czy może coś się dziać samo z siebie (w izolacji od innych czynników)?
Czy człowiek zawsze ma jakiś wybór?
Dlaczego nie umiemy przewidzieć wszystkich konsekwencji naszych działań?
Dlaczego nasze oczekiwania i przewidywania często rozmijają się z faktami?
Ćwiczenie 2 – analiza cytatu
Prosimy ucznia o odczytanie cytatu, a następnie prosimy klasę o wyjaśnienie, jak go rozumieją.
Można posłużyć się przykładem człowieka, który wierzy w fatum.
Dopóki nie uczynisz nieświadomego świadomym, będzie ono kierowało twoim życiem, a ty będziesz nazywał to przeznaczeniem.
C. G. Jung
Pytania:
Czy ludzie sami kreują swoją rzeczywistość?
Dlaczego, gdy warunki przestają być przyjemne, obwinia się otoczenie?
Ćwiczenie 3 – snucie opowieści
Przygotowane tablice (min. 5 sztuk) z ilustracjami przemawiającymi do wyobraźni (postacie, akcja, emocje, niezwykłe pejzaże, budowle) rozkładamy na ławce lub podłodze. Można skorzystać z multimedialnej wersji losowania ilustracji, dostępnej pod adresem https://5card.cogdogblog.com/play.php lub z kostek Story Cubes.
Na podstawie ilustracji (ułożonych w losowym lub planowym ciągu) wybrany uczeń opowiada wymyśloną przez siebie historię o konkretnej osobie, która kończy się życiową klęską.
Następnie próbuje stworzyć alternatywną historię o tym samym człowieku z tą różnicą, że bohater odnajduje szczęście na głębszym poziomie (poczucie spełnienia, wyższy poziom moralny).
Następnie próbujemy znaleźć wraz z klasą odpowiedź na pytanie, w którym momencie wybór tej postaci doprowadził do dobrych lub złych skutków w życiu. W jakim stopniu bohater historii miał wpływ na bieg swojego życia?
Dorota Monkiewicz-Cybulska – absolwentka filozofii teoretycznej KUL oraz historii UMCS, nauczycielka etyki w Szkole Podstawowej im. B. Chrobrego w Lublinie. Zainteresowania naukowe: dydaktyka filozofii, etyka środowiskowa i bioetyka. Poza filozofią pasjonuje ją taniec współczesny, który w wolnych chwilach intensywnie uprawia
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
< Powrót do spisu treści numeru.
Przypadki nie istnieją. Łatwo to dostrzec w życiu codziennym. Wszechświat czuje, jak to kiedyś stwierdzono. Karma wraca, czyli wystarczy zrobić coś nie tak, a jak w piosence “bumerang” do nas wróci i przekonamy się że nic bezkarnie nas nie ominie. “Choć życie jak rzeka porywa i winnych karze”. Nie ma zbiegów okoliczności, jest za to Rozum który kieruje naszym życiem bez przerwy. Tak to już jest.
Wolna wola?! Dzięki niej żyjemy i ona odróżnia nas od wszystkiego w świecie, co żyje i nie.