Tekst ukazał się w „Filozofuj” 2017 nr 1 (13), s. 53. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Bajki filozoficzne autorstwa Michela Piquemala mają swoją kontynuację w tomie Jak żyć na Ziemi? Tym razem autor bierze na swój filozoficzny warsztat temat ekologii. Jego początkowym spostrzeżeniem jest to, że troska o środowisko naturalne często jest większa w tzw. niższych kulturach niż w zachodnioeuropejskiej. Tu człowiek raczej chce panować nad przyrodą niż z nią współpracować. Może więc właśnie dzięki filozofii arogancja cywilizowanego człowieka zmniejszy się na rzecz zrozumienia naszych wzajemnych ekologicznych zależności.
Wiele pierwotnych kultur postrzegało Ziemię i przyrodę jako matkę, o którą należy dbać i ją szanować, w przeciwnym razie może się obrócić przeciwko ludziom. W formie symbolicznej przedstawiali to w swoich opowiadaniach rdzenni Amerykanie czy mieszkańcy Azji. Piquemal sięgnął do tych opowieści. W niewielkim formacie książki zmieściło się aż 50 opowiastek z różnych stron świata, w tym odrobina poezji. Autor pokusił się również o dodanie wielu swoich własnych opowiadań dotyczących rozsądnego gospodarowania zasobami naszej planety, co nadaje całej książce bardziej osobisty ton. Daje się odczuć, że ten temat jest filozofowi bliski i ma on poczucie spełniania subtelnej misji rozwijania świadomości ekologicznej u dzieci. Jednak nie narzuca on żadnych rozwiązań, bo zbiór raczej zachęca do samodzielnego poszukiwania odpowiedzi, co jest zgodne z filozoficzną koncepcją książki. Autor głównie chce poddać refleksji nasz stosunek do przyrody – czy jesteśmy lepsi, bo jako gatunek rozumny panujemy nad nią? Jednak dotyka również kwestii harmonijnej współpracy między ludźmi, swoistej ekologii społecznej.
Tak jak w poprzednich tomach, każda opowieść uzupełniona jest komentarzem zatytułowanym „W pracowni filozofa”, w którym autor często nawiązuje do problemów naszej nienasyconej cywilizacji. Każde opowiadanie opatrzone jest także nagłówkiem składającym się z pojęć zawartych w tekście, o których można potem podyskutować. Dodatkowo słowa klucze są umieszczone na końcu zbioru i pomagają rozeznać się, jakie główne kwestie można odnaleźć w danej bajce.
Książka jest oszczędnie zilustrowana. Grafiki Agnieszki Malmon w symboliczny, nienarzucający się sposób ozdabiają opowiadania. Na wewnętrznej stronie okładki zamieszczono rysunek Układu Słonecznego. Moim zdaniem trafnie, bo kwestie ekologii lepiej rozpatrywać w jak najszerszym, planetarnym kontekście. Ponadto przywodzi to na myśl greckie pojęcie kosmosu, czyli porządku. Panuje on wtedy, gdy ludzie i przyroda pozostają w równowadze.
Choć pojęcie ekologii było często nadużywane czy traktowane jako slogan, to filozoficzne ujęcie przez autora tej kwestii jest bliższe znaczeniowo greckiemu słowu oikos (tzn. dom), od którego pochodzi słowo „ekologia”. Oikos + logos oznaczało w starożytnej Grecji mądre zarządzanie zasobami własnego domu. Z książki wyłania się właśnie taki obraz postrzegania planety Ziemi i środowiska jako naszego wspólnego dobra. Jest to wystarczający powód, żeby z przyrody korzystać z umiarem. Dbać o nią, dawać jej czas na odnowienie zasobów, a nie tylko czerpać z niej bez opamiętania. Niektóre z proponowanych opowiadań pochodzą z czasów, zanim pojawił się alarmujący stan środowiska, a jednak wciąż dotykają sedna naszych współczesnych problemów. Ze zbioru tych pięknych bajek wyziera myśl, że wszystkie istoty na tej planecie są Ziemianami – nie tylko ludzie, ale również zwierzęta i rośliny. Jesteśmy wszyscy połączeni zależnościami. Uprzywilejowany status, jaki nadał sobie człowiek, jest zgubny w skutkach, bo uczynił go ślepym na niebezpieczeństwa, które sam sobie zgotował. Wniosek, jaki może nasunąć się po lekturze, jest taki, że nie możemy niszczyć przyrody, nie krzywdząc zarazem samych siebie, oraz że nawet nic nieznacząca jednostka (w zbiorze występująca pod postacią dzielnego kolibra gaszącego pożar lasu) jest w stanie wnieść swój pozytywny wkład w ochronę środowiska.
Zarówno tom Jak żyć na ziemi?, jak i cała seria „Bajek filozoficznych” wydawnictwa Muchomor to ładnie wydany zbiór niewielkich książek w twardych kolorowych okładkach w sam raz np. do zabrania w podróż. Może służyć też jako zbiór krótkich i mądrych bajek na dobranoc czy jako pomoc dydaktyczna dla nauczycieli. Dobrze sprawdzi się na lekcjach godziny wychowawczej, etyki czy filozofii. Dodatkowo książka może posłużyć jako pewien wstęp do etyki środowiskowej, czyli filozoficznego namysłu nad moralnymi powinnościami wobec przyrody. Dla dorosłych zainteresowanych pogłębieniem tematu ekologii w ujęciu filozoficznym autor dodał na końcu książki dodatkową bibliografię.
Dorota Monkiewicz-Cybulska
Michel Piquemal, Bajki filozoficzne. Jak żyć na ziemi, przeł. M. Braunstein, ilustrowała A. Malmon, Warszawa 2015, 72 s
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
W pełnej wersji graficznej można go przeczytać > tutaj.
< Powrót do spisu treści numeru.
Skomentuj