Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2016 nr 5 (11), s. 46–47. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Po co dzieciom logika?
Logika w ogólnym znaczeniu to sztuka rozumowania i odróżniania prawdy od fałszu. W praktyce umożliwia to formułowanie argumentów, prowadzenie wywodu, a ostatecznie wyciągnięcie sensownych wniosków. Uznanie przez M. Lipmana logiki za fundament edukacji filozoficznej dzieci rozwiewa więc wątpliwości, czy filozoficzne dyskusje z dziećmi to bujanie w obłokach, gdzie nie obowiązują żadne reguły. Twórca P4C uważał, że dzieci są zdolne do abstrakcyjnego myślenia i elementy logiki należy wprowadzać do edukacji od najmłodszych lat.
Dzieci są naturalnie wyczulone na kłamstwo i brak sensu w wypowiedziach, więc tym chętniej uczą się przystępnych reguł logicznych i potem bezwiednie wykorzystują je w praktyce. Największa moc logiki ujawnia się przede wszystkim poprzez język. Umiejętność logicznego myślenia sprawia, że dziecko może sprawdzić i uporządkować własny tok rozumowania, wyciągnąć wnioski i je uzasadnić. Dodatkową wartością jest dokonywanie tego przez dzieci w grupach, bo uczy współpracy przy rozwiązywaniu problemów. Zapoznając dzieci z regułami logiki, dajemy im też potężną broń przeciw manipulacjom psychologicznym i językowym. Chroni to też przed uleganiem stereotypom i uprzedzeniom.
Logika w praktyce
Nietrudno wykazać niezbędność logiki w przestrzeni publicznej. M. Lipman był rozczarowany brakiem umiejętności logicznego myślenia wśród swoich studentów, co przyczyniło się do powstania P4C. Logiczny deficyt towarzyszy później rozumowaniu polityków, dziennikarzy czy pracowników dydaktycznych, czyli osób mających duży wpływ na innych. Ponadto umiejętność analitycznego myślenia i wnioskowania jest niezbędna np. w ekonomii, naukach przyrodniczych, praktyce prawniczej czy medialnej. Również w życiu prywatnym ludziom, którzy nabyli biegłość w logicznym myśleniu, żyje się lepiej, bo skutecznej potrafią przewidzieć konsekwencje swoich decyzji i mniej czasu tracą na poszukiwanie optymalnych rozwiązań codziennych problemów.
Logika jest zabawna
Nauczanie dzieci logiki według programu P4C odbywa się w nieakademicki sposób, w formie zabawy. Najczęściej wykorzystuje się opowiadania dydaktyczne, które dzieci analizują i poprzez które w lekkiej formie chwytają reguły logiczne. Lipman opracował własny zbiór opowiadań do nauki logiki, niemniej nie brakuje na polskim rynku innych, mniej metodycznych pozycji z interesującą fabułą. Warto wymienić choćby cykl opowiadań o Hodży Nasreddinie, gdzie tytułowy bohater, m.in dzięki logice, rozwiązuje problemy ubogich i słabych, kpiąc przy okazji z możnych. Nie do przecenienia jest też cykl książek Raymonda Smullyana, uważanego za najzabawniejszego logika na świecie. Swoje niezwykłe zagadki logiczne umieścił m.in. w fantastycznym świecie wysp i pałaców, pełnym nietuzinkowych mieszkańców.
Poza szkolną edukacją również w warunkach domowych można wplatać w zabawę wątki logiczne: rozmowy z dzieckiem, podsuwanie mu papierowych labiryntów, gra w szachy, rozwiązywanie zagadek logicznych lub zabawa w śledztwo w stylu Sherlocka Holmesa to tylko kilka propozycji. Wielką atrakcją dla dzieci może być też wizyta w tzw. escape room, czyli pokoju zagadek, gdzie trzeba popisać się biegłością w dedukcji, żeby móc z niego wyjść.
Dorota Monkiewicz-Cybulska – absolwentka filozofii teoretycznej KUL oraz historii UMCS, nauczycielka etyki w Szkole Podstawowej im. B. Chrobrego w Lublinie. Zainteresowania naukowe: dydaktyka filozofii, etyka środowiskowa i bioetyka. Poza filozofią pasjonuje ją taniec współczesny, który w wolnych chwilach intensywnie uprawia.
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska. W pełnej wersji graficznej można go przeczytać > tutaj.
< Powrót do spisu treści numeru.
Skomentuj