Artykuł Filozofia w szkole

Dorota Monkiewicz-Cybulska: Opowiadania filozoficzne w warsztacie nauczyciela

Pretekst do dyskusji filozoficznej z dziećmi może powstać na podstawie jakiegoś zdarzenia lub ilustracji. Dialog staje się pełniejszy, gdy temat dyskusji zaangażuje emocjonalnie małych uczestników. Ten efekt daje też dobrze dobrane opowiadanie filozoficzne.

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2016 nr 4 (10), s. 47. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.


W dociekaniach filozoficznych z dziećmi oparcie się na utworze literackim tworzy punkt wyjścia do rozpoczęcia dyskusji, która jest meritum tego typu warsztatów. Z bajkami filozoficznymi można pracować na dwa sposoby. W pierwszej metodzie po przeczytaniu tekstu wspólnie poszukuje się tematu dyskusji w zależności od tego, co najbardziej zainteresowało dzieci. W drugiej dobiera się literaturę do z góry określonego tematu dyskusji, np. kwestii piękna, prawdy, dobra i zła. W obu sposobach istotne jest, żeby umożliwić dzieciom samodzielne stawianie pytań filozoficznych i wspólne szukanie odpowiedzi. Rola opiekuna sprowadza się do zachęcania dzieci do aktywności poprzez pytania nawiązujące do literatury, np.: Co cię zaciekawiło? Dlaczego tak uważasz? Co to oznacza? Czy to jest słuszne?

Praca z opowiastkami filozoficznymi rozwija wyobraźnię i aktywne słuchanie, ale przede wszystkim istotne jest nabywanie umiejętności prowadzenia dialogu filozoficznego: stawiania śmiałych tez, zadawania trafnych pytań, poszukiwania odpowiedzi, argumentowania za danym poglądem, słuchania wypowiedzi pozostałych uczestników i odnoszenia się do nich. Słuchanie i dyskutowanie opowiadań filozoficznych nie kończy się tylko na teorii. W sytuacji idealnej dzieci powinny wykształcić w sobie umiejętność zastosowania wniosków do własnego życiowego doświadczenia.

Literatura filozoficzna daje dzieciom możliwość wyjścia poza ramy tradycyjnego myślenia. Dlatego do dociekań filozoficznych nie należy dobierać utworów banalnych, gdzie wszystko jest oczywiste, bo nie zostawia się miejsca na własne przemyślenia. Bardziej wartościowe są wątki literackie pokazujące konflikty moralne, obalające mit, że świat jest biało-czarny. W bajkach filozoficznych rezygnuje się więc z nachalnego moralizowania na rzecz pokazania, np. dylematów etycznych.

Bazując na literaturze, można rozpocząć dyskusję na bardziej konkretny temat, np. rasizmu. Do tego zagadnienia istnieje opowiastka o baloniarzu, który wypuszcza w powietrze balony. Czarnoskóry chłopiec pyta baloniarza niepewnie, czy czarny balonik poleci równie wysoko, jak te w innych kolorach. Baloniarz odpowiada chłopcu, że wysoki lot zależy od tego, co balonik ma w środku, a nie od jego koloru.

Pytania do dzieci mogą być następujące: dlaczego chłopiec mógł mieć takie wątpliwości? Czy zgadzacie się z końcowym wnioskiem, że to od wnętrza zależy wysokość lotu, nie od koloru? Co oznacza wnętrze u człowieka? Wrażliwość i celność wypowiedzi dzieci mogą niekiedy zadziwić dorosłych.

Ciekawe efekty daje też polecenie zilustrowania wysłuchanej historii, bo dzieci przedstawiają często symbolicznie główny sens lub interpretację tego, co je poruszyło.

Warto prezentować dzieciom ten typ literatury, bo wszystkie dobrze przemyślane opowiastki filozoficzne mają tę cechę, że działają często o wiele głębiej niż tylko na intelekt. Wiele opowieści działa z opóźnieniem, mądrość w nich zawarta objawi się w konkretnej sytuacji życiowej lub przy dostatecznej dojrzałości słuchacza.


Dorota Monkiewicz-Cybulska – absolwentka filozofii teoretycznej KUL oraz historii UMCS, nauczycielka etyki w Szkole Podstawowej im. B. Chrobrego w Lublinie. Zainteresowania naukowe: dydaktyka filozofii, etyka środowiskowa i bioetyka. Poza filozofią pasjonuje ją taniec współczesny, który w wolnych chwilach intensywnie uprawia.

Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 PolskaW pełnej wersji graficznej można go przeczytać > tutaj.

< Powrót do spisu treści numeru.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy