Dorota Monkiewicz-Cybulska: Skąd te zmiany? – scenariusz lekcji filozofii dla uczniów szkół podstawowych

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2020 nr 1 (31), s. 47. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.

Cele:

Uczniowie rozumieją czasowy charakter wszystkich zjawisk.
Uczniowie umieją dostrzec wady i zalety zmian, jakie zachodzą.
Uczniowie umieją dokonać głębszej refleksji nad przemijalnością.
Uczniowie umieją stworzyć własną sentencję.

Materiały:

Tablica, flamster

Metody i formy pracy:

Opowiadanie
Dyskusja
Ćwiczenie na kreatywność

Przebieg lekcji:

Prezentujemy opowiadanie

„To też minie”

Pewien król nakazał, by wykonano dla niego pierścień z ukrytym wewnątrz przesłaniem. Wszyscy nadworni mędrcy radzili, co takiego mogliby przekazać królowi, lecz nic nie przychodziło im do głowy.

Dopiero stary sługa króla, choć nieuczony, to z wielką mądrością życiową, przekazał królewskim doradcom myśl, która została zapisana na skrawku papieru i schowana do wnętrza pierścienia.

Sługa przestrzegł jednak króla, by nie sięgał do tej rady dopóty, dopóki nie znajdzie się w naprawdę trudnej sytuacji. Jak to bywa, niedługo trzeba było na to czekać. Króla zaatakowali jego przeciwnicy, którzy chcieli strącić go z tronu. Król musiał uciekać z pałacu, ale wrogowie ścigali go długo przez las, chcąc pozbawić go życia. W końcu, klucząc między drzewami, król znalazł się nad brzegiem stromej skarpy. Odgłos pogoni zbliżał się. Król nie miał odwrotu i wtedy przypomniał sobie o pierścieniu. Wyjął z niego papierek, a tam widniał napis: „To też minie”.

Nastała wielka cisza, król wstrzymał oddech i zrozumiał, że nic na tym świecie nie trwa wiecznie, nawet największe niebezpieczeństwo i strach. Pogoń widocznie zgubiła drogę, bo jej odgłosy zaczęły się oddalać. Król zachował życie, zebrał armię i wkrótce odzyskał tron. Nastała wielka radość, ucztowano, a król napawał się swoim zwycięstwem. Widząc to, sługa powiedział królowi: „Przesłanie z pierścienia nie jest tylko na czas klęski, ale i na czas triumfu, który przeminie tak samo jak i każde inne zjawisko”. Wtedy z króla opadła duma i znów zapanowały spokój i cisza w jego sercu, gdy stał wśród świętującego i tańczącego tłumu, bo posiadł mądrość, która chroniła go na resztę jego dni.

Przykładowe pytania:

Dlaczego przesłanie z pierścienia pomogło królowi zachować spokój w trudnej sytuacji?
Dlaczego mógł on sądzić, że czas radości będzie trwał dłużej niż trwogi?
Czym jest zmienność i dlaczego zachodzi?
Czy istnieje coś trwałego?
Czy może być nicość?
Czy wiedza o tym, że wszystko się zmienia, może pomóc lepiej żyć?
Gdzie obserwujemy najwięcej zmian?
Dlaczego trudno jest dostrzec drobne zmiany, rozłożone w czasie, np. to, że rośniemy?
Jak mimo tego, że coś krótko trwa, możemy się z tego w pełni cieszyć?
Jaka była najlepsza zmiana, której doświadczyliście?
Dlaczego czujemy smutek, gdy coś się kończy, i czy możemy też poczuć z tego powodu radość?
Prosimy uczniów o przykłady sytuacji, gdy coś się rozpadło, skończyło i powstało coś nowego.

Ćwiczenie

„Tako rzecze Konfucjusz…”

Zaczynamy wraz z uczniami tworzyć lub odtwarzać krótkie myśli na temat zmiany, np.:

„Zmiana jest nieunikniona”.
„Zmiana może być na lepsze”.
„Lepiej zmienić złe zawczasu” itp.

Potem wyjaśniamy konfucjański schemat tworzenia myśli, tj. że każdy medal ma dwie strony.

Np. „Konfucjusz rzecze: w lesie łatwo się zgubić (źle), ale łatwo się schować (dobrze)”.

Następnie na tablicy piszemy słowo zmiana i uczniowie tworzą ten typ powiedzeń do wskazanego pojęcia.

Np. „Konfucjusz rzecze: zmiana niszczy to, co jest (źle), ale robi miejsce na coś nowego (dobrze)”.

„Konfucjusz rzecze: lód się rozpuszcza (źle), ale powstaje woda do picia (dobrze)”.

Zapisujemy na tablicy pomysły uczniów.