Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2021 nr 1 (37), s. 50. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Cele
Uczniowie ćwiczą się w dokonywaniu introspekcji.
Uczniowie rozróżniają świadomość od samoświadomości.
Uczniowie dostrzegają sens i wartość utrzymywania i rozwijania świadomości.
Metody i formy pracy
Opowiadanie
Introspekcja (wgląd w siebie)
Eksperyment myślowy
Dyskusja
Przebieg lekcji
Część I
Prezentujemy opowiadanie:
Pewien mężczyzna wędrował przez pustynię i myślał wyłącznie o celu swojej podróży, więc nie zobaczył tygrysa, który od pewnego czasu skradał się za nim i właśnie wyskoczył z kryjówki, by zaatakować.
Zaskoczony i przerażony wędrowiec porzucił swoje rzeczy i uciekał najszybciej, jak mógł.
Zbyt był przestraszony, by zastanowić się, dokąd prowadzi ścieżka, którą biegł. A ta prowadziła na sam skraj przepaści rozciągającej się za skałą. Mężczyzna bał się zwolnić i rozejrzeć wokół, więc przeskoczył skałę, ale zsunął się w dół. Na szczęście w ostatniej chwili złapał się krzaku rosnącego poniżej. Spojrzał w górę, a tam tygrys łakomie oblizywał pysk. Mężczyzna pomyślał, że nie jest tak źle, bo drapieżnik w końcu się znudzi i sobie pójdzie.
W momencie, gdy tak pomyślał, korzenie krzaku, na którym wisiał, zaczęły wysuwać się z ziemi pokrywającej skalne podłoże. Wstrzymując oddech, wędrowiec spojrzał w dół, aby ocenić wysokość, z jakiej przyjdzie mu spadać. Na dnie przepaści zobaczył drugiego tygrysa. Zwierzę czekało, aż człowiek wpadnie do tej przemyślenie zastawionej pułapki. W tej ostatniej chwili, zgoła niespodziewanie, mężczyzna zauważył rosnące tuż przy nim poziomki. Odruchowo zerwał największy, najczerwieńszy owoc, powąchał go i włożył do ust. Jakże był słodki!
Opowiadanie pochodzi z książki Stephena Bowketta Wyobraź sobie, że… Ćwiczenia rozwijające twórcze myślenie uczniów, Warszawa 2000.
Pytania do tekstu
W jaki sposób człowiek zyskał świadomość niebezpieczeństwa, które na niego czyha?
Czego jeszcze miał świadomość? Co zauważał?
Czy te wszystkie elementy pojawiały się jednocześnie?
Za czym podążała jego uwaga?
Jak emocje mężczyzny wpływały na to, co zauważał?
Czy gdyby na drodze nie było tygrysów, świat, którego mężczyzna był świadomy, wyglądałby inaczej? Na co by zwracał uwagę podczas bezpiecznej i przyjemnej wędrówki?
Ćwiczenie
Prosimy uczniów o zachowanie ciszy, zamknięcie oczu i wsłuchanie się w otaczające ich dźwięki, zaczynając od najgłośniejszych do najcichszych. Czy byliby świadomi tych dźwięków bez skupienia uwagi na nich?
Przykładowe pytania do dyskusji
Czego jesteśmy świadomi?
Czy jak śpimy, to jesteśmy świadomi?
Czy przytomność to jest to samo co świadomość?
Czy świadomość to skupienie się tylko na jednej rzeczy?
Skąd wiemy, że inni są świadomi?
Czy zwierzęta są świadome?
Czy można ćwiczyć się w byciu bardziej przytomnym?
Co to znaczy samoświadomość?
Czy zwierzęta mogą myśleć, że właśnie myślą?
Co odróżnia ludzką świadomość od gromadzenia informacji przez roboty?
Po co nam świadomość?
Co oznacza jej utrata?
Eksperyment myślowy
Prosimy uczniów, by przez chwilę zastanowili się, czego są świadomi na co dzień.
W przyszłości wiedza neurobiologiczna zyskuje taki poziom, że jest możliwe „podkręcenie” zdolności umysłowych w zakresie poszerzania świadomości w bardzo prosty sposób. Każdemu obywatelowi przysługuje jeden taki zabieg.
Gdyby mogli wybrać jeden obecnie niedostępny obszar, w którym by chcieli uzyskać świadomość, co by to było? Co chcieliby poznać i zrozumieć?
Dorota Monkiewicz-Cybulska – absolwentka filozofii teoretycznej KUL oraz historii UMCS, nauczycielka etyki w Szkole Podstawowej im. B. Chrobrego w Lublinie. Zainteresowania naukowe: dydaktyka filozofii, etyka środowiskowa i bioetyka. Poza filozofią pasjonuje ją taniec współczesny, który w wolnych chwilach intensywnie uprawia.
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
< Powrót do spisu treści numeru.
Ilustracja: geralt
Skomentuj