Dorota Monkiewicz: Myślenie w edukacji [recenzja]

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2023 nr 1 (49), s. 52. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.

Książka Matthew Lipmana Myślenie w edukacji jest jedną z licznych publikacji tego autora dotyczącą wprowadzania filozofii do szkół. Dla edukatorów z kręgu P4C (Philopsohy for Children) Lipman jest niekwestionowaną ikoną filozofowania z dziećmi. Tym, którzy dopiero poznają ten nurt, wystarczy informacja, że autor ten jest prekursorem ruchu edukacyjnego, który od lat 60. ub. w. przyjął się w kilkudziesięciu krajach na świecie, również w Polsce. Głównym założeniem P4C jest uczenie dzieci samodzielnego myślenia z zachowaniem zasad prawidłowego rozumowania. Publikację na język polski przełożyła i opatrzyła wstępem Anna Łagodzka, ważna postać dla P4C na naszym rodzimym gruncie.

Książka składa się z czterech części. W pierwszej autor wskazuje m.in. wpływ myślenia deliberatywnego na rozwój krytycznego i twórczego rozumowania wśród uczniów. Dyscypliną, która zadaniem Lipmana najlepiej nauczy dzieci tej umiejętności, jest filozofia – w ujęciu pozaakademickim. Dlatego autor postuluje wprowadzenie dociekań filozoficznych do programu szkół podstawowych i ponadpodstawowych. W części drugiej Lipman przekonuje o wielkiej roli kolektywnego myślenia w edukacji, czyli tworzenia wspólnoty dociekań. Autor akcentuje wartość dialogu, a także podkreśla, że za pomocą języka możemy przeciwdziałać przemocy. W części trzeciej autor wyodrębnia składniki myślowe: emocje, akty myślowe i umiejętności myślowe. Uznanie poznawczej roli emocji jest tu najbardziej oryginalną propozycją, gdyż zdaniem Lipmana afekty są pewnego rodzaju sądami.

Część czwarta to punkt, w którym autor dochodzi do sedna swojego wywodu, przekonując o konieczności zmiany paradygmatu w edukacji na kształcenie do samodzielności w myśleniu.

Publikacja adresowana jest głównie do osób, które pracują już w nurcie P4C, ale powinien po nią sięgnąć każdy nauczyciel. Lipman wyraźnie mówi o konieczności reformy w edukacji, która rozumiana jako przekazywanie samej wiedzy jest niepełnowartościowa. Minęło 20 lat od wydania angielskiego oryginału publikacji. Choć autor odnosił się w niej do rzeczywistości amerykańskiego szkolnictwa, trudno oprzeć się wrażeniu, że problemy, które opisuje, są jak najbardziej aktualne w Polsce. Dzieci zalewa się nadmiarem mniej lub bardziej wartościowych informacji bez wyposażania ich w umiejętności krytycznego ich opracowywania. Książka ta, jak i inne dzieła Lipmana, powinna wejść do kanonu kształcenia przyszłych nauczycieli, bo – jak stwierdza autor – „dopóki nauczyciele nie będą się uczyć filozofii i umieć filozofować, nie ma większych widoków na myślenie w edukacji”.

Matthew Lipman, Myślenie w edukacji, tłum. Anna Łagodzka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2021, ss. 366.

Dorota Monkiewicz – absolwentka filozofii teoretycznej KUL oraz historii UMCS, nauczycielka etyki w Niepublicznym Technikum Leśnym w Lublinie. Współautorka książki na temat filozofowania z dziećmi Filozofuj z dziećmi 2. 100 pomysłów na dociekania filozoficzne pod red. Ł. Krzywonia. Zainteresowania naukowe: dydaktyka filozofii, etyka środowiskowa i bioetyka. Poza filozofią pasjonuje ją taniec współczesny, który w wolnych chwilach intensywnie uprawia. Więcej na stronie www.dia-ti.com.