Dorota Monkiewicz: Taka jego natura? – scenariusz lekcji filozofii dla uczniów szkół podstawowych

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2025 nr 1 (61), s. 53. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.

Cele:

• Uczniowie analizują pojęcie natury.
• Uczniowie rozumieją pojęcie błędu naturalistycznego.
• Uczniowie dostrzegają, że trudno jednoznacznie określić, co jest naturalne.

Metody i formy pracy:

• Praca z tekstem
• Dyskusja
• Eksperyment myślowy

Przebieg lekcji

1. Pytanie na rozgrzewkę

Czy to, że w przyrodzie zwierzęta nawzajem na siebie polują i się zabijają, jest okrutne? Czy jest naturalne?

2. Prezentacja bajki

Nad rzeką spotkały się żaba i skorpion. Nie umiał on pływać, więc poprosił żabę o pomoc w przeprawie na drugi brzeg. Żaba obawiała się jednak, że skorpion ją ukąsi, gdy weźmie go na swój grzbiet.

– Nie zrobię tego – rzekł skorpion – bo gdybym cię ukąsił, razem z tobą poszedłbym na dno.

Ten argument przekonał żabę i pozwoliła skorpionowi wejść na swój grzbiet. Gdy byli już na środku rzeki, skorpion mimo złożonej obietnicy śmiertelnie ją ukąsił. A kiedy oboje zaczęli tonąć, żaba z żalem zapytała go, dlaczego to zrobił.

Skorpion odrzekł krótko: – Nic na to nie poradzę. Taka jest moja natura.

Bajka afrykańska

3. Dyskusja o tekście na podstawie pytań:

• Dlaczego skorpion nie mógł się powstrzymać przed wyrządzeniem zła, mimo że mu to zaszkodziło?
• Czy to możliwe, żeby się było złym z natury, tzn. od urodzenia?
• Czy można swoją naturą usprawiedliwić zło?
• Czy można zmienić swoją naturę?
• Kto ma lepszą naturę, ludzie czy zwierzęta?
• Czy można wskazać, co w przypadku ludzi jest związane z ich naturą? Co jest wspólne dla każdego z nas?

4. Eksperyment myślowy

Jesteśmy w roku 2124. Ludzkość przyznała, że przyroda jest najmądrzejsza, więc to, co z niej wypływa, musi być dobre. Dlatego wszystkie kraje na świecie uznały, że nie będą ingerować w naturę i przyjmą jej zasady. Powrócono więc do prawa dżungli: m.in. przestano pomagać, gdy ktoś był słaby i chory, a ten, kto był najsilniejszy, dostawał najwięcej.

Wyobraź sobie świat, w którym powróciliśmy do pierwotnych praw przyrody. Co mogłoby się zmienić na lepsze, a co by nie zadziałało?

PDF scenariusza do pobrania

---

Dorota Monkiewicz – absolwentka historii UMCS i filozofii teoretycznej KUL. Pracuje w Centrum Kultury w Lublinie oraz prowadzi warsztaty filozoficzne dla dzieci w Szkole w Chmurze. Członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Praktyków Filozofii dla Dzieci SOPHIA. Współautorka książki Filozofuj z dziećmi 2. 100 pomysłów na dociekania filozoficzne z dziećmi. Zainteresowania naukowe: dydaktyka filozofii, etyka środowiskowa i bioetyka. Więcej o mnie na stronie www.dia-ti.com.