Matura z filozofii

Egzamin maturalny z filozofii 2022 – odpowiedzi z egzaminu

Jesteście ciekawi rozwiązań zadań maturalnych z filozofii? Udostępniamy je dziś specjalnie dla Was. Są to nasze rozwiązania redakcyjne i nie roszczą sobie pretensji do nieomylności, choć jesteśmy przekonani, że są dobre. Zweryfikujcie swoje odpowiedzi i policzcie punkty! Sprawdźcie też nasz dodatek maturalny dołączony do najnowszego numeru „Filozofuj!”, aby poznać listę uczelni wyższych dedykowaną dla osób zdających egzamin maturalny z filozofii.

Egzamin trwał 180 minut. Maturzyści musieli odpowiedzieć na 16 pytań (w większości otwartych) oraz napisać pracę na jeden z dwóch przedstawionych tematów. Na egzaminie z filozofii można było zdobyć 50 punktów, przy czym maksymalnie połowę punktów za rozprawkę.

Oto arkusze maturalne:

Matura 2022 – arkusze CKE

EFIP-R0-100-2205 2
EFIP-R0-100-2205 3
EFIP-R0-100-2205 4
EFIP-R0-100-2205 5
EFIP-R0-100-2205 6
EFIP-R0-100-2205 7
EFIP-R0-100-2205 8
EFIP-R0-100-2205 9
EFIP-R0-100-2205 10
EFIP-R0-100-2205 2 EFIP-R0-100-2205 3 EFIP-R0-100-2205 4 EFIP-R0-100-2205 5 EFIP-R0-100-2205 6 EFIP-R0-100-2205 7 EFIP-R0-100-2205 8 EFIP-R0-100-2205 9 EFIP-R0-100-2205 10

Zadania z egzaminu i rozwiązania

Przeczytaj tekst i wykonaj zadania.

Platon

Fedon

Sama istota, o której […] mówimy, że jest: czy jest ona zawsze stała i taka sama, czy też zmienna? Równość sama, piękno samo, cokolwiek będące samym, istotność – czy dopuszczają one jakąkolwiek zmianę? Czy też cokolwiek będące samym, co jest jednoideowe, pozostaje zawsze samo w sobie i stale takie samo, i nigdy w żaden sposób i pod żadnym względem nie podlega jakiemukolwiek przekształceniu?”.

Musi pozostawać stałe i niezmienne, Sokratesie” – rzekł Kebes.

A jak to wygląda w przypadku rozlicznych rzeczy pięknych, takich jak ludzie, konie, płaszcze czy jakiekolwiek inne tego typu? Jak w przypadku rzeczy równych [lub pięknych] czy wielu innych, biorących nazwę od owych [idei]? Czy są one takie same, czy też, zupełnie przeciwnie, wypadałoby powiedzieć, że nigdy nie są te rzeczy takie same ani w stosunku do siebie, ani w stosunkach z innymi rzeczami?”.

Tak się właśnie z nimi dzieje – odparł Kebes. – One nigdy nie są takie same”. „Ale jeśli o nie idzie, to możesz je i dotknąć, i zobaczyć, i doznać innymi zmysłami, natomiast wobec tych [istot], które są niezmienne, nie ma niczego, czym mógłbyś je uchwycić, poza racjonalnym wnioskowaniem. Tego typu [istoty] są więc niewidzialne i zobaczyć się ich nie da?”. „Z całą pewnością jest to prawda”. […] „Idźmy dalej – rzekł tamten. – Czy nie jest tak, że w nas samych istnieje ciało jak i dusza?”.

Jakżeby inaczej”.

Do którego rodzaju, powiemy, ciało jest bardziej podobne i z którym bardziej spokrewnione?”.

Dla każdego jest jasne – odrzekł – że z tym, co widzialne”. […]

A zatem co powiemy o duszy? Że widzialna czy też że niewidzialna?”.

Nie można jej zobaczyć”. […]

Dusza jest więc bardziej niż ciało podobna do tego, co niewidzialne, zaś ono do tego, co widzialne”.

Z całą pewnością, Sokratesie, tak musi być”.

No a czy nie mówiliśmy przed chwilą, że kiedy dusza korzysta z ciała dla badania czegokolwiek, czy to za pomocą wzroku, czy słuchu, czy jakiegoś innego zmysłu – korzystanie z pomocy ciała polega bowiem właśnie na badaniu rzeczy zmysłem – wtedy ciało ciągnie ją do tych rzeczy, które nigdy nie są takie same? Ona zaś błąka się, pełna niepokoju, zataczając się niby pijana, bo się z rzeczami tego rodzaju zetknęła?”

Istotnie”.

Gdy zaś prowadzi badania sama przez siebie, to odchodzi wtedy w tamtą stronę, w kierunku tego, co czyste, i tego, co jest zawsze i co jest nieśmiertelne i niezmienne. A będąc z tym spokrewniona, zawsze znajdzie się w pobliżu tego, jeśli tylko zostanie sama ze sobą i jeśli będzie mogła. A wtedy następuje koniec błąkania się i przy takich rzeczach pozostaje zawsze niezmiennie taka sama, bo z nimi się zetknęła”. […]

Bardzo pięknie i bardzo dobrze to powiedziałeś, Sokratesie”.

A jak ci się wydaje – jeśli weźmiesz pod uwagę to, co stwierdzono wcześniej, i to, co stwierdzono teraz – z którym rodzajem dusza wykazuje większe podobieństwo i pokrewieństwo?”.

Z przeprowadzonego rozumowania, jak sądzę, każdy zorientuje się, Sokratesie, nawet ktoś niezbyt pojętny, że dusza jest całkowicie i pod każdym względem bardziej podobna do tego, co zawsze niezmienne, niż do tego, co takie nie jest”.

A ciało?”.

Do tego drugiego”.

Rozpatrz to teraz z tej strony. Skoro dusza i ciało występują razem, to natura nakazuje, aby ono służyło i było podległe, natomiast ona rządziła i panowała. Jeśli weźmiesz to pod uwagę, które z dwojga wydaje ci się podobne do tego, co boskie, a które do tego, co śmiertelne? Czy nie sądzisz, że to, co boskie, ze swojej natury przeznaczone jest do rządzenia i władania, to zaś, co śmiertelne, do podlegania i służenia?”.

Tak sądzę”.

A do którego rodzaju podobna jest dusza?”.

To oczywiste, Sokratesie: dusza do boskiego, a ciało do śmiertelnego”.

Rozważ teraz, Kebesie, czy z tego, co powiedzieliśmy, wypływa taki oto wniosek: dusza najbardziej podobna jest do tego, co boskie, nieśmiertelne, co jest przedmiotem umysłu, jednoideowe, nierozkładalne i zawsze wobec siebie niezmiennie takie same, natomiast ciało najbardziej podobne do tego, co ludzkie, śmiertelne, wieloideowe, co nie jest przedmiotem umysłu, jest rozkładalne i nigdy wobec siebie nie jest takie same. Czy możemy, drogi Kebesie, przeciwstawić tym słowom coś, co wskazywałoby, że rzeczy mają się inaczej?”.

Nie możemy”.

Platon, Fedon, Kraków–Warszawa 2017.

Zadanie 1. (0–1)

Sformułuj dwie tezy na temat duszy zawarte w przytoczonym fragmencie tekstu – jedną ontologiczną i jedną epistemologiczną.

Teza ontologiczna:

Dusza bardziej niż ciało jest podobna do rzeczy wiecznych i niezmiennych, czyli do idei. 

Teza epistemologiczna:

Idee, czyli rzeczy wieczne i niezmienne, są poznawalne jedynie rozumem, a nie zmysłami.

 

Zadanie 2. (0–1)

Wymień dwa, wskazane w przytoczonym fragmencie tekstu, podobieństwa między ideami a duszami.

  1. są niepoznawalne zmysłowo
  2. są niezmienne

Zadanie 3. (0–2)

Na podstawie przytoczonego fragmentu tekstu Platona i wiedzy własnej scharakteryzuj relację, jaka według Platona zachodzi między „pięknem samym” a „rzeczami pięknymi, takimi jak ludzie, konie, płaszcze czy jakiekolwiek inne tego typu”. Podaj nazwę stanowiska Platona w sporze o uniwersalia, a następnie porównaj je ze stanowiskiem Arystotelesa.

Charakterystyka: Idee, w tym idea piękna („piękno samo”) są wzorami rzeczy jednostkowych.

Nazwa stanowiska: skrajny realizm pojęciowy

Porównanie stanowisk: Skrajny realizm pojęciowy Platona postuluje realne istnienie transcendentnych rzeczy ogólnych (idei), odrębnych od rzeczy jednostkowych. Według umiarkowanego realizmu Arystotelesa rzeczy ogólne istnieją wyłącznie w rzeczach jednostkowych. Gdyby w świecie przestały istnieć wszystkie piękne rzeczy, to według Arystotelesa, ale nie według Platona, przestałoby istnieć uniwersale piękno.

Zadanie 4.1. (0–1)

Podaj nazwę stanowiska dotyczącego relacji ciała do duszy (umysłu), za którym argumentuje w przytoczonym tekście Sokrates. Wyjaśnij to stanowisko.

Nazwa stanowiska: dualizm psychofizyczny

Wyjaśnienie: Według tego stanowiska w człowieku istnieją dwa odrębne rodzaje substancji – ciało, czyli substancja materialna, oraz dusza, czyli substancja niematerialna. 

Zadanie 4.2. (0–2)

Podaj nazwy dwóch stanowisk konkurencyjnych wobec stanowiska Sokratesa dotyczącego relacji ciała do duszy (umysłu) oraz wymień po jednym przedstawicielu każdego z podanych stanowisk.

  1. Pierwsze stanowisko

Nazwa: monizm materialistyczny

Przedstawiciel: Demokryt

  1. Drugie stanowisko

Nazwa: monizm idealistyczny

Przedstawiciel: George Berkeley

 

Zadanie 5. (0–2)

Wyjaśnij, w jaki sposób św. Augustyn zmodyfikował pod wpływem chrześcijaństwa platońską teorię idei i platoński pogląd na temat genezy świata materialnego.

Teoria idei: Według św. Augustyna idee, jako wieczne prawdy, istnieją w umyśle Boga, a nie w Pleromie.

Koncepcja genezy świata materialnego: Według św. Augustyna świat został stworzony przez Boga z niczego (creatio ex nihilo), a nie z odwiecznie istniejącej materii przez Demiurga.

 

Zadanie 6. (0–1)

Oceń, czy poniższa propozycja podziału logicznego jest formalnie poprawna. Uzasadnij swoją odpowiedź.

Z punktu widzenia filozofii Platona wszystkie byty dzielą się na wieczne idee i nietrwałe ciała.

Ocena poprawności: niepoprawny

Uzasadnienie:

Dwa główne warunki poprawności podziału logicznego to: 1) warunek rozłączności – człony podziału się wykluczają, czyli nie ma przedmiotów należących zarazem do więcej niż jednego członu podziału; 2) warunek zupełności –  suma wszystkich członów podziału jest tożsama z dzieloną całością.

W teorii Platona oprócz wiecznych idei i nietrwałych ciał występują jeszcze np. nieśmiertelne dusze, podany podział nie spełnia więc warunku zupełności.

 

Zadanie 7. (0–1)

Uzupełnij przesłankę 2. w poniższym rozumowaniu tak, aby otrzymać formalnie poprawne rozumowanie dedukcyjne.

Przesłanka 1: Jeśli idee są wieczne, to nieprawda, że dusze są śmiertelne. 

Przesłanka 2: Dusze są śmiertelne.

Wniosek: Nieprawda, że dusze [powinno być: idee – przyp. red.; błąd drukarski w arkuszu] są wieczne. 

 

Przeczytaj tekst i wykonaj zadania.

Edmund Husserl

Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii

Żadna teoria, jaką by można wymyślić, nie może nas zwieść na manowce co do tej zasady wszystkich zasad: że każda źródłowo prezentująca naoczność jest źródłem prawomocności poznania, że wszystko, co się nam w «intuicji» źródłowo (by się tak wyrazić: w swej cielesnej rzeczywistości) przedstawia, należy po prostu przyjąć jako to, jako co się prezentuje, ale także jedynie w tych granicach, w jakich się tu prezentuje.

Edmund Husserl, Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, Warszawa 1975.

 

Zadanie 8. (0–2)

Uzupełnij poniższą tabelę. Zaznacz T (TAK), jeżeli dany termin oznacza „źródłowo prezentującą naoczność” w rozumieniu Edmunda Husserla, albo N (NIE), jeśli nie oznacza.

indukcja N

spostrzeżenie T

wnioskowanie N

hipoteza N

dyskurs N

Zadanie 9. (0–2)

Przytoczona zasada wszystkich zasad wyraża główną ideę programu filozoficznego Edmunda Husserla. Podaj jedno podobieństwo i jedną różnicę między programem filozoficznym Edmunda Husserla a empiryzmem Johna Locke’a.

Podobieństwo: Oba stanowiska postulowały, aby poznanie zaczynać od doświadczenia. 

Różnica: Husserl w przeciwieństwie do Johna Locke’a, uważał, że możemy poznać realne, a nie tylko nominalne, istoty rzeczy. 

Zadanie 10. (0–1)

Zasada wszystkich zasad ma swoje rozwinięcie w metodzie fenomenologicznej Edmunda Husserla. Scharakteryzuj jeden, wybrany przez Ciebie, element tej metody.

Redukcja ejdetyczna – polega na odkrywaniu istoty rzeczy; jest to redukcja przedmiotu do jego istoty przez pomijanie wszystkich jego cech przypadkowych.

 Przeczytaj tekst i wykonaj zadania.

Władysław Tatarkiewicz

O szczęściu

Jednakże: 1) hedonizm etyczny jest tezą wątpliwą, a 2) gdyby nawet był prawdą, to zeń hedonizm psychologiczny nie wynika. Oba hedonizmy nie są ze sobą logicznie związane. Rzeczywiście pragnienia ludzkie nie zawsze są słusznymi pragnieniami; nie zawsze jest najcenniejsze to, co jest najbardziej upragnione. Moraliści stale wskazywali na tę dwoistość. Moraliści nowocześni najczęściej mówią tak: ludzie dbają, niestety, tylko o przyjemności, a tymczasem inne rzeczy są więcej warte. To znaczy – przyznają rację hedonizmowi psychologicznemu, ale nie przyznają jej etycznemu. Starożytni zaś moraliści mówili odwrotnie: że tylko przyjemności są coś warte, a ludzie, niestety, dbają o wszystko inne raczej niż o nie, dbają najwięcej o bogactwo, sławę, zaszczyty, które w gruncie rzeczy niewiele dają przyjemności. Znaczy to, że starożytni moraliści przyznawali rację hedonizmowi etycznemu, natomiast kwestionowali psychologiczny.

Władysław Tatarkiewicz, O szczęściu, Warszawa 2012.

Zadanie 11. (0–2)

Na podstawie przytoczonego fragmentu tekstu oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1.

Moraliści nowocześni uważali zazwyczaj hedonizm starożytny za pogląd błędny.

P

F

2.

Z hedonizmu psychologicznego wynika hedonizm etyczny.

P

F

3.

Z hedonizmu etycznego wynika hedonizm psychologiczny.

P

F

4.

Hedonista etyczny mógłby dążyć do bogactwa lub zaszczytów, gdyby dawały mu one przyjemność.

P

F

Zadanie 12. (0–2)

Teza hedonizmu psychologicznego głosi, że przyjemność jest jedynym lub kluczowym czynnikiem motywującym ludzi do działania. Wyjaśnij różnicę między hedonizmem psychologicznym oraz hedonizmem etycznym. Wymień jednego starożytnego przedstawiciela hedonizmu etycznego.

Wyjaśnienie: Hedonizm etyczny to teza normatywna, zgodnie z którą ludzie powinni dążyć do przyjemności, a hedonizm psychologiczny – teza opisowa, zgodnie z którą ludzie faktycznie dążą do przyjemności.

Przedstawiciel: Epikur

 

Zadanie 13. (0–2)

Spośród wymienionych poniżej filozofów wybierz tego, który stanowczo przeciwstawiał się hedonizmowi etycznemu. Odpowiedź uzasadnij, a następnie – w powiązaniu z myślą wybranego z listy filozofa – podaj jeden argument przeciw hedonizmowi etycznemu.

Protagoras Epikur Epiktet św. Tomasz z Akwinu

Filozof: Epiktet

Uzasadnienie: Epiktet był stoikiem, czyli przedstawicielem szkoły filozoficznej, która w etyce postulowała surowe praktyki moralne, wolność od namiętności i życie podporządkowane rozumnym prawom natury.

Argument przeciw hedonizmowi etycznemu: Zgodnie z hedonizmem etycznym przyjemność jest najwyższym dobrem, do którego należy dążyć. Według takich filozofów jak Epiktet i inni stoicy najwyższym dobrem jest natomiast cnota i w sytuacjach konfliktu między przyjemnością a cnotą należy wybrać tę drugą.  Z kolei współczesny argument przeciwko hedonizmowi etycznemu odwołuje się do przykładu “maszyny przeżyć” Roberta Nozicka. Fakt, że nie uważamy, iż podłączenie się do tej maszyny byłoby czymś moralnie dobrym wskazuje, iż przyjemność nie jest dla nas najwyższym dobrem.

 

Zadanie 14. (0–1)

Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A, B albo C i jej dookreślenie – 1., 2. albo 3.

Filozof brytyjski John Stuart Mill był

B.

zwolennikiem hedonizmu etycznego,

1.

który krytykował Immanuel Kant.

 

Zadanie 15. (0–2)

Wyobraź sobie następującą sytuację. W naszym świecie istnieje osoba, która czerpie wielką przyjemność z bezinteresownego rozpowszechniania złośliwych plotek, ale czyni to w taki sposób, że obmawiane przez nią osoby nigdy się o tym nie dowiadują i nie cierpią z tego powodu. Sformułuj ocenę moralną postępowania takiej osoby z punktu widzenia hedonizmu etycznego oraz etyki Immanuela Kanta.

Ocena z punktu widzenia hedonizmu etycznego: Ponieważ przyjemność jest najwyższym dobrem, postępowanie to jest moralnie słuszne. Dostarcza bowiem przyjemności sprawcy i nie sprawia przykrości obmawianym osobom.

Ocena z punktu widzenia etyki Immanuela Kanta: Ponieważ nie moglibyśmy chcieć, by krzywdzenie innych przez rozpowszechnianie złośliwych plotek na ich temat stało się prawem powszechnym, zwłaszcza gdyby te plotki zawierały kłamstwa, postępowanie to jest moralnie niesłuszne.

 

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

2 komentarze

Kliknij, aby skomentować

  • Czy napisanie dualizm zamiast dualizm psychofizyczny zaliczone zostało by jako poprawna odpowiedź?
    I co z zadaniem, w którym był błąd w arkuszu, czy nie będzie liczone?

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy