Konferencja SOPHIA jest miejscem dorocznego spotkania edukatorów prowadzących filozoficzne dociekania z dziećmi w całej Europie, choć warto zaznaczyć, że wśród uczestników zdarzają się też goście spoza Unii Europejskiej. W tym roku przybyło 45 osób, reprezentujących 17 różnych narodowości. Pochodzili oni zarówno z państw, gdzie uczenie filozofii w szkołach szeroko rozumianą metodą P4C ma już długoletnie tradycje, jak i z krajów, w których jest to nadal mało znana metoda dydaktyczna. Najliczniej reprezentowane były Belgia, Holandia i Wielka Brytania, ale również Polska mogła pochwalić się obecnością swoich własnych reprezentantów.
Głównym tematem tegorocznej konferencji, inspirowanym osobą znanego bajkopisarza, było użycie literatury jako punktu wyjścia do refleksji filozoficznej z dziećmi oraz dziecięca literatura. Całe dni wypełnione były interaktywnymi warsztatami odbywającymi się od rana do wieczora. Uczestnicy zasiadali w kręgu, jak to zwykle bywa podczas zajęć z dziećmi.
Konferencję otworzyli Peter (przewodniczący SOPHIA) i Emma Worleyowie (koordynatorka SOPHIA) z The Philosophy Foundation w Londynie. By uhonorować gospodarzy tegorocznego spotkania, pierwszym warsztatem była prezentacja, a następnie dyskusja na temat prowadzenia dociekań filozoficznych na podstawie bajek Hansa Christiana Andersena, zaś analizowanym przykładem było Brzydkie kaczątko. Problem przedstawiony przez Caroline Schaffalitzky, panią prof. filozofii Uniwersytetu Południowej Danii, dotyczył przełamywania kulturowego a priori, jakim jest interpretacja głęboko zakorzenionych w kulturze bajek Andersena. W jaki sposób można otworzyć się na nowe i bardziej filozoficzne obszary, bez odejścia od oryginalnego tekstu? Czy to w ogóle jest możliwe? Późniejsza dyskusja uczestników jasno pokazała, że każda kultura zmaga się z podobnym wyzwaniem.
Kolejnymi warsztatami były „Dialog sokratejski” z Kristofem van Rossem z Belgii, a następnie (na przykładzie nowoczesnej i dosyć kontrowersyjnej wersji Czerwonego Kapturka) dociekanie poprowadziła Ilse Daems. Prezenterka zwróciła uwagę na fakt, że w wielokulturowym społeczeństwie, jakim jest Belgia, postacie dla nas tak znane i oczywiste (jak wspomniany Czerwony Kapturek) mogą być zupełnie obce dla przedstawicieli innych narodowości. Kolejny problem, na jaki często napotyka filozofka, wynika z faktu, że dzieci w szkołach mówią prawie sześćdziesięcioma różnymi językami i często dopiero od niedawna uczą się oficjalnego języka kraju, w którym się znalazły. Dlatego też jako inspiracji do filozoficznych dociekań Ilse Daems stosuje historie obrazkowe pozbawione tekstu, ale także gry komputerowe. Steve Hoggins z The Philosophy Foundation w Londynie przedstawił kilka narzędzi do pracy z przedszkolakami, gdzie tworzenie podwalin do przyszłej filozoficznej refleksji mogą być naprawdę radosnym przedsięwzięciem. Pierwszy dzień zakończył się prezentacją na temat problematyki tzw. „fake-newsów” i żywą debatą próbującą znaleźć odpowiedź na pytanie, czy filozofowanie w szkołach może przyczynić się do przeciwdziałania tendencji do bezkrytycznej akceptacji nieprawdziwych bądź zmanipulowanych informacji. Dyskusję prowadziła Emma Worley z The Philosophy Foundation wraz z Leuny van der Werff z Holandii, która aktywnie działa na rzecz powszechnego wprowadzenia filozofii do szkół w Holandii.
Dzień drugi zaczął się od przedstawienia indywidualnych oraz grupowych projektów uczestników omawianej konferencji. O swoich projektach mówił m.in. Łukasz Krzywoń, który pracuje nad wydaniem pierwszego w Polsce przystępnego i praktycznego poradnika dla nauczycieli chcących prowadzić dociekania filozoficzne w swojej klasie (więcej na ten temat niebawem w naszym serwisie). Wypowiedziały się także dwie młode filozofki na temat swojego projektu Thinking Space, realizowanego w zachodniej części Wielkiej Brytanii.
Wkrótce po krótkiej przerwie Joos Vollebregt z Belgii poprowadził sesję hermeneutyczną (opracowaną oryginalnie przez Milosa Jeremica z Chorwacji), w trakcie której uczestnicy próbowali odpowiedzieć na pytanie, czy umysł jest tożsamy z mózgiem. Ćwiczenia podczas tej sesji dały uczestnikom wiele do myślenia na temat komunikacji, a mianowicie, czy znaczenie wypowiedzi przynależy do jej twórcy czy odbiorcy. Po tej demonstracji Christina Krogh z Danii przedstawiła problematykę związaną z tłumaczeniem tekstów ugruntowanych kulturowo, ze zwróceniem szczególnej uwagi na baśnie. Omówione zostały przykłady różnych bajek filozoficznych, w tym m.in. autorstwa Michela Piquemala (które wydane zostały również w Polsce przez wydawnictwo Muchomor), lecz pojawiła się także krytyka pytań zawartych we wspomnianych książkach.
Peter Worley przedstawił ciekawe metody pracy z tekstem, oparte na żydowskiej tradycji Pardes oraz opowiedział o innych zabiegach, dzięki którym dzieci mogą przyjrzeć się ideom od strony abstrakcyjnej, ale nie oderwanej od rzeczywistości, gdyż skonkretyzowanej w formie poszukiwania przykładów z życia codziennego. Specjalistki od dociekań filozoficznych z Turcji, Ozge Ozdemir i Tugce Buyukugurlu, skłoniły uczestników konferencji do refleksji poprzez ukazanie zjawiska hashtagu #thuglife (tłum. „gangsterskie życie”), pokazując kompilację memów pochodzących z internetu i pytając, jak obecność takiego zjawiska w kulturze popularnej ma wpływ na rozwój moralny dzieci.
Ostatnimi warsztatami było wystąpienie przygotowane przez Eef Cornelissen i Jelle Deschrijver z Belgii pod tytułem „Philomobile”. Otóż wymieniony wyżej duet wykorzystuje dociekania filozoficzne w celu inspirowania do myślenia naukowego oraz zainteresowania nauką. Oboje są też twórcami „Filozoo”, czyli kart z kreskówkowymi zwierzątkami reprezentującymi różne metody myślenia. Dzięki nim dzieci mogą uczyć się rozmaitych technik myślenia w formie gry, dlatego na kartach występują np. Wątpiąca Owca czy Dociekliwa Żyrafa. Podczas konferencji wspomnieni specjaliści mówili też o wykorzystywaniu przedmiotów jako inspiracji do prowadzenia dociekań filozoficznych. Na jednym ze slajdów zaprezentowali własnoręcznie wykonany statek kosmiczny, do którego wnętrza dzieci mogły wejść, aby stać się na chwilę przybyszami z kosmosu. Pytanie inspirowane wspomnianym obiektem brzmiało: „Co to jest człowiek?”. Czterdziestu pięciu uczestników konferencji stanęło przed nie lada wyzwaniem, próbując odpowiedzieć kosmitom na dokładnie to samo pytanie.
Spotkanie zakończyło się – przeprowadzoną w kręgu – metadyskusją na pytania zadane przed sesją przez delegatów. Główną kwestią stał się problem, czy uczyć dzieci wykorzystywania narzędzi krytycznego myślenia, czy też pozwolić im używać myślenia filozoficznego w intuicyjny sposób, nie interweniując w klasyfikację ich dociekań. Pojawiło się wiele argumentów osób opowiadających się za tym, że warto dzieciom uświadamiać istnienie różnych zabiegów myślowych, ale raczej dopiero wtedy, gdy młodzi ludzie sami ich używają w trakcie własnych dociekań niż prezentować owe narzędzia w formie osobnych zajęć. Podczas dyskusji Peter Worley wspomniał, że wraz ze specjalistami z The Philosophy Foundation właśnie zakończył badania na ten temat, ale wyniki nie zostały jeszcze opublikowane. Rezultaty tych prac badawczych sugerują, że generalnie dzieci, które były uczone zabiegów krytycznego myślenia (w dosłowny sposób), potrafiły z nich korzystać znacznie bardziej efektywnie oraz świadomie.
Tegoroczna konferencja SOPHIA Network 2018 obfitowała w fascynujące warsztaty oraz interesujące pomysły prowadzenia zajęć edukacji filozoficznej dla dzieci i młodzieży. Uczestnicy mieli wyjątkową okazję poznania odmiennych punktów widzenia oraz dokonań edukatorów z różnych zakątków świata, a także uzyskali możliwość wymiany doświadczeń z innymi nauczycielami filozofii. Konferencja w przyszłym roku odbędzie się w innym kraju Europy, a reprezentanci Irlandii, Turcji, Finlandii i Polski tegorocznej konferencji już zgłosili swoje zainteresowanie organizacją kolejnej edycji omawianego wydarzenia.
Informacja o wydarzeniu > tutaj.
Opracował: Łukasz Krzywoń
Skomentuj