Numer

Filozofuj! 2018 nr 6 (24): Pozaludzkie umysły

Czasopismo popularyzujące filozofię.
Nasze poszukiwania umysłów wykraczają poza świat istot biologicznych. Czy powinniśmy się spodziewać spotkań trzeciego stopnia między umysłami ludzkimi a umysłami maszyn, stworzonymi przez ludzi programami komputerowymi, które niczym dusze te maszyny ożywiają? Na tym nasze poszukiwania umysłów się nie kończą, bo można przecież postawić pytanie o umysły sięgające poza granice jednostkowych ciał. Czy mój telefon komórkowy, w którym przechowuję pewne informacje (czyli część swojej pamięci), mogę uznać za część mojego umysłu? A może istnieje coś takiego jak umysł grupowy? Nad tymi wszystkimi pytaniami pochylają się nasi autorzy w 24. już numerze „Filozofuj!”, który – mamy nadzieję – stanowić będzie istną ucztę intelektualną dla ludzi ciekawych świata i siebie.

Wydawcą czasopisma jest

Kliknij, aby pobrać plik pdf numeru 6(24)/2018:


Zamów teraz w wersji papierowej


Zachęcamy do lektury!


Czy WIESZ, ŻE


Spis treści

Kalendarium

Umysł minimalny > Robert Poczobut
W nauce i w filozofii dyskutowany jest problem rodzajów umysłów i ich hierarchii. W tym kontekście rodzi się pytanie o istnienie i naturę umysłu minimalnego. Okazuje się, że w dalszym ciągu nie mamy na nie jednoznacznej odpowiedzi.

Umysł Boga > Miłosz Hołda
„Widzimy zatem, że trzymanie się naszej wiary w rozum jest uzasadnione. Czy można jednak tak czynić bez teizmu?” [Clive Staples Lewis] 

Pies Davidsona i kot Anny > Anna Dutkowska, Zbigniew Wróblewski
To, że zwierzęta są wyposażone w wiele funkcji umysłowych, które posiadają ludzie, zaobserwowano już w starożytności. Platon wyróżniał zmysłową część duszy i uważał, że jest ona taka sama u zwierząt i u ludzi. Czy miał jednak rację, twierdząc, że zwierzęta nie posiadają żadnych cech duszy racjonalnej?

Groszek, który się uczy > Chauncey Maher
Czy można roślinom przypisać posiadanie umysłu? Wydaje się, że jeśli coś potrafi się uczyć, to posiada umysł. A niektóre zachowania roślin mogą świadczyć o ich zdolności uczenia się.

Czy bać się myślących maszyn? > Marcin Miłkowski
Oczywiście! Myślące maszyny, zdeterminowane do realizacji swoich celów – które mogą być zupełnie niezgodne z naszymi – mogą być bardzo groźne. Tylko że na razie takimi maszynami jesteśmy my, ludzie, oraz inne inteligentne zwierzęta.

Gdzie kończy się umysł, a zaczyna reszta świata? W poszukiwaniu umysłu rozszerzonego > Adam Tuszyński
Smartfon, laptop, notatnik lub zwykła kartka. Czy te (i inne) z pozoru zwyczajne i tak dobrze nam znane przedmioty codziennego użytku mogą stanowić naturalne rozszerzenie naszych procesów poznawczych? Na czym właściwie miałoby polegać takie rozszerzenie? Jak zmienia się pod wpływem takiego ujęcia nasze rozumienie tego, czym jest umysł?

Superumysły w fantastyce naukowej > Piotr Biłgorajski
Lepsza pamięć, szybsze myślenie, nauka bez wysiłku – któż z nas nie marzy o sprawniejszym mózgu? Kultura popularna przekłada te sny na obrazy zawarte w książkach i filmach. Okazuje się jednak, że zrealizowane marzenie o udoskonalonym umyśle może przerodzić się w koszmar…

Wywiad
Istnieje racjonalność w umysłach zwierząt > Wywiad z José Luisem Bermúdezem, jednym z najwybitniejszych na świecie znawców filozofii umysłu.

Narzędzia filozofa
Teoria argumentacji: #20. Wróżenie z analogii > Krzysztof A. Wieczorek
Eksperyment myślowy: Chiński pokój i komputerowe umysły > Artur Szutta
Gawędy o języku: #6. Sąd nad zdaniem, o zdaniu i w zdaniu > Wojciech Żełaniec

Filozofia w literaturze
Solaris – możliwości i ograniczenia naszych norm etycznych > Natasza Szutta

Filozofia w szkole
Czy decydujemy, kim jesteśmy? > Dorota Monkiewicz-Cybulska

Satyra
Losy rozumu na wyspie bezludnej i ludnej > Piotr Bartula

Felieton
Czego nie wie Wielki Brat? > Jacek Jaśtal
Zewnętrzne życie umysłu > Adam Grobler
Trzecia (nowożytna) rewolucja antropologiczna > Jan Woleński

Filozofia prawa
Ryby i dzieci głosu nie mają. Ale czy ryby mogłyby mieć niektóre prawa dzieci? > Marta Soniewicka

Lekcja filozofii
5. Sokrates > Jacek Wojtysiak

Z półki filozofa…
Inne umysły > Zbigniew Wróblewski

Filozofia w filmie
Człowiek przyszłości (Bicentennial man), czyli o maszynie, która stała się człowiekiem > Artur Szutta

Filozofia z przymrużeniem oka


Redaktor prowadzący numeru: Zbigniew Wróblewski, Artur Szutta


Drodzy Czytelnicy,

pośród wszystkich bytów, jakie przyszło nam w tym świecie spotkać, najbardziej tajemniczy i fascynujący wydaje się umysł. Mamy pewność co do istnienia naszego własnego umysłu. W końcu jesteśmy z nim na co dzień w dość intymnym (pierwszoosobowym) kontakcie. Mamy też silne przekonanie, że umysłami dysponują inni ludzie. Są przecież do nas podobni pod tyloma względami, że nie powinniśmy w sprawie posiadania umysłu czynić wyjątek i odmawiać go innym reprezentantom homo sapiens. Czy jednak jesteśmy skłonni uznać istnienie umysłów pozaludzkich?

Zdaniem Kartezjusza wszystkie istoty żywe z wyjątkiem człowieka to jedynie mechanizmy, bardziej lub mniej skomplikowane, wciąż jednak mechanizmy. Zdają się one myśleć, odczuwać – jest to jednak złudzenie, któremu ulegamy. Czy Kartezjusz miał rację? Skąd ta pewność, że poza człowiekiem (przynajmniej tu, na Ziemi) nie ma żadnych istot obdarzonych umysłem?

Czyż nie zdarzyło się Wam, przynajmniej w dzieciństwie, zaprzyjaźnić z psem (albo kotem), patrzeć mu prosto w oczy i odczuwać, że spoza jego czarnych źrenic spogląda na nas istota świadoma tego spotkania? Czy nie byliście nigdy świadkami sytuacji, w której Wasz zwierzak próbował rozwikłać jakąś zagadkę, np. nie mogąc znaleźć swojej ulubionej zabawki w miejscu, w którym zawsze ona była, spogląda na Was wymownie, obchodzi Was dookoła, zaglądając za plecy, jakby w nadziei, że znajdzie ją ukrytą w Waszych rękach? Czy można powiedzieć, że te „inteligentne” zachowania to tylko pozory posiadania umysłu?

Aby sobie odpowiedzieć na tak postawione pytanie, należy bardziej wnikliwie się zastanowić nad naturą samego umysłu. Czy jest nią myślenie w języku, zdolności uchwytywania abstrakcyjnych sensów, czy też raczej do posiadania umysłem wystarczy jakaś minimalna zdolność do interpretowania otaczającego świata, konkretnych zdarzeń bądź – mówiąc językiem kognitywistów – do przetwarzania informacji? Przydatne w poszukiwaniu pozaludzkich umysłów są także bardziej wnikliwe obserwacje i eksperymenty, które co prawda nie leżą już w kompetencjach filozofów, tylko przedstawicieli nauk empirycznych, stanowią jednak (szczególnie ich wyniki) pomocny materiał dla filozoficznej refleksji. W świetle tych badań okazuje się, że podobieństwo do istot posiadających umysł przejawia się nie tylko u naszych psów, kotów czy wyższych ssaków (np. człekokształtnych), ale także u zwierząt ewolucyjnie bardzo odległych od ludzi. Więcej nawet: mamy przesłanki, aby o posiadanie umysłów podejrzewać także rośliny.

Nasze poszukiwania umysłów wykraczają poza świat istot biologicznych. Czy powinniśmy się spodziewać spotkań trzeciego stopnia między umysłami ludzkimi a umysłami maszyn, stworzonymi przez ludzi programami komputerowymi, które niczym dusze te maszyny ożywiają? Na tym nasze poszukiwania umysłów się nie kończą, bo można przecież postawić pytanie o umysły sięgające poza granice jednostkowych ciał. Czy mój telefon komórkowy, w którym przechowuję pewne informacje (czyli część swojej pamięci), mogę uznać za część mojego umysłu? A może istnieje coś takiego jak umysł grupowy? Nad tymi wszystkimi pytaniami pochylają się nasi autorzy w 24. już numerze „Filozofuj!”, który – mamy nadzieję – stanowić będzie istną ucztę intelektualną dla ludzi ciekawych świata i siebie.

Oczywiście polecamy Wam także nasze stałe działy: kurs sztuki argumentacji, eksperyment myślowy, etykę w literaturze, filozofię w filmie, felietony, filozoficzny rysunek, dowcipy oraz krzyżówkę. Dla nauczycieli jak zwykle przygotowaliśmy scenariusz lekcji oraz objaśnienie kolejnego fragmentu podstawy programowej z filozofii. Mamy nadzieję, że spotkanie z „Filozofuj!” będzie dla Was kolejną przyjemną i wartościową przygodą.

Z redakcyjnym pozdrowieniem – filozofujcie!

Redakcja


Zapraszamy do udziału w spotkaniach Klubu „Filozofuj!”. Zapowiedzi spotkań i relacje z dotychczasowych dyskusji są > tutaj.

Osoby, które chciałby pomóc przy zorganizowaniu spotkania Klubu „Filozofuj!” w swoim mieście, zapraszamy do współpracy. Szczegóły > tutaj.



Download (PDF, 14.27MB)

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy