Filozofuj! 2020 nr 1 (31): Istota rzeczy

Wydawcą czasopisma jest

Kliknij, aby pobrać plik pdf numeru 1(31)/2020:

Zamów teraz w wersji papierowej

Zachęcamy do lektury!

Czy WIESZ, ŻE…

najnowszy numer można kupić także w Empiku, Świecie Prasy, Ruchu, Inmedio, Relay (więcej na ten temat > tutaj)?
z każdego egzemplarza kupionego w Empiku, Świecie Prasy, Ruchu, Inmedio, Relay redakcja otrzymuje tylko ok. 50% kwoty, którą płacisz?
możesz dostawać „Filozofuj!” na wskazany adres zanim trafią do dystrybucji w Empikach?
kupując „Filozofuj!”w prenumeracie płacisz tyle samo, co w Empiku, ale otrzymujesz egzemplarz niemal bezpośrednio z drukarni?
dzięki prenumeracie możemy planować rozwój i budżet z wyprzedzeniem?

Redaktor prowadzący numeru: mgr Karol Lenart

Podziękowania należą się: Autorom tekstów, Redaktorom, w szczególności: Eli Drozdowskiej, Błażejowi Gęburze, Marcinowi Iwanickiemu, Dorocie Monkiewicz-Cybulskiej, Marcie Ratkiewicz-Siłuch, Małgosi Szostak, Maciejowi Wójcikowi, Aleksandrowi Wandtke, Dominice Kopańskiej, Annie Falanie-Jafrze, Redaktorom językowym: Aleksandrze Sitkiewicz, Oldze Tyszce, Justynie Grzeszczuk, Grafikom: Natalii Biesiadzie-Myszak, Zuzannie Bołtryk, Wiktorii Jabłońskiej, Annie Koryzmie, Markowi Mosorowi, Jędrzejowi Pawlaczykowi, Ryszardowi Pęzie, Łukaszowi Szostakowi, Monice Trypuz, Małgorzacie Uglik, Hani Urbankowskiej, Patrycji Waleszczak, Specjalistom DTP: Adamowi Dorotowi, Patrycji Waleszczak, Naszym Hojnym Patronom, którzy nas wsparli w projekcie Patronite: Stanisławowi Bajkowskiemu, Szymonowi Arabasowi, Slavo Szcześniakowi, Tomaszowi Stępińskiemu, Jarosławowi Spychale, Alicji Pietras, a także wszystkim innym osobom, które nam pomagały i nas wspierały. Dziękujemy serdecznie! Bez Was wydanie kolejnego numeru byłoby niemożliwe.

Spis treści

Metafizyka i esencjalizm > Maciej Sendłak, Tadeusz Szubka
Za cel metafizyki uznaje się opis i wyjaśnienie struktury szeroko rozumianej rzeczywistości. Już tak postawione zadanie może świadczyć o dużym znaczeniu tej dyscypliny. Jeśli uwzględnimy przy tym, że sam Arystoteles badania z zakresu metafizyki nazywał „filozofią pierwszą”, jej doniosłość poznawcza powinna znajdować się poza wszelkimi wątpliwościami.

Prawdziwy esencjalizm? > David S. Oderberg
Czy jakikolwiek przedmiot może być czymkolwiek, czy też wszystko jest z konieczności czymś? Jest to to jedno z dziwacznych pytań, które zadają tylko filozofowie. Wydaje się, że znajduje się ono na granicy tego, co da się spójnie pomyśleć, jednak tak naprawdę jest ono bardzo istotne. Czy żyjemy w chaotycznym świecie, w którym możesz nagle zmienić siebie w owada (zob. Przemiana Franza Kafki), samochód w krowę, a złoto w śnieg? Tak się nie dzieje, a więc świat nie wydaje się chaotyczny, ale uporządkowany.

Czy królowa Elżbieta II mogłaby mieć innych rodziców? > Harold Noonan
Czy królowa Elżbieta II mogła mieć innych rodziców? Czy drewniany stół, przy którym siedzę, mógł zostać zrobiony z innego drewna niż to, z którego faktycznie powstał? Jeśli nie uważasz, że jest to możliwe, obstajesz przy tezie o konieczności pochodzenia: że Królowa z konieczności miała tych rodziców, których miała, i że ów stół z konieczności powstał z danego oryginalnego kawałka drewna.

Fragment z klasyka

O konieczności pochodzenia > Peter Simons
Teza o konieczności pochodzenia jest stanowiskiem metafizycznym, które spopularyzował Saul Kripke w swoich wykładach na Uniwersytecie w Princeton pt. Nazywanie a konieczność. Jednym z wielu zagadnień, które Kripke w nich omawiał, było pytanie o to, czy przedmioty indywidualne mają własności istotne.

Puchar z ubitym uchem. Istoty, części i tożsamość rzeczy > Michał Głowala
W słowniku filozoficznym, jakim jest V księga Metafizyki Arystotelesa, najbardziej dziwi hasło numer 27: greckie kolobon. Jest to całość pozbawiona ważnej części, np. puchar z ubitym uchem lub organizm bez kończyny.

Dlaczego krowa daje mleko? > Marek Piwowarczyk
Pewnego letniego dnia poszedłem z moją pięcioletnią córką na spacer. W pewnym momencie znaleźliśmy się obok łąki, na której pasły się koń i krowa. W dzisiejszych czasach jest to na polskiej wsi widok już bardzo rzadki, dlatego córka zareagowała na ten obrazek dość żywo i chciała podejść bliżej. Niestety na nasz widok zwierzęta stały się niespokojne. Koń zaczął rżeć i brykać, a krowa muczeć. Cofnęliśmy się, ale ja mimo wszystko postanowiłem wykorzystać tę sytuację do celów edukacyjnych.

Kalendarium problemowe

Wywiad
Jaką rolę pełni pojęcie istoty w dociekaniach filozoficznych? > Wywiad z Fabricem Correią, jednym z najwybitniejszych współczesnych metafizyków

Narzędzia filozofa
Eksperyment myślowy: Esencjalnie o esencjach, czyli co do istot należy oraz czego są one istotami > Artur Szutta
Teoria argumentacji: #26. Dwie drogi skutecznej perswazji – jak się po nich sprawnie poruszać? > Krzysztof A. Wieczorek
Gawędy o języku: #13. Nic więcej i nic mniej > Wojciech Żełaniec

Felietony
Kot, pies i człowiek w swojej istocie > Adam Grobler
Ja, mikrokosmos > Jacek Jaśtal

Satyra
Istota rzeczy i reszta świata > Piotr Bartula

Filozofia w literaturze
Mały Książę i istota dobra > Natasza Szutta

Narzędzia filozofa
Greka i łacina z wielkimi klasykami: Istota rzeczy > Michał Bizoń

Felieton
O istocie samotności > Marek Błaszczyk

Filozofia w szkole
Skąd te zmiany? Scenariusz lekcji filozofii dla uczniów szkół podstawowych > Dorota Monkiewicz-Cybulska

Wokół tematu
Skandal kultury – czyli o tym, że… wszyscy nosimy okulary! > Tomasz Błaszczyk

Z półki filozofa…
Psi geniusz > Małgorzata Szostak

Filozofia w filmie
Zielona książka > Piotr Biłgorajski

Filozofia z przymrużeniem oka

Drodzy Czytelnicy,

Jeśli zastanowić się nad tym, co tak naprawdę przyciąga ludzi do uprawiania filozofii, to na myśl przychodzą od razu dwie „pewne” kandydatury: etyczna i metafizyczna. Niektórych kusi bowiem perspektywa odkrycia sensu życia, wokół którego można uporządkować swoje dążenia i motywacje, zaś inni próbują za wszelką cenę ustalić, czym jest otaczający nas świat. Jak się w nim poruszać? Czego się po nim spodziewać? Nie chodzi tu jednak tylko o naszą planetę, a nawet cały fizyczny kosmos, lecz o całe bytowe universum, a więc wszystko, co w jakiś sposób istnieje. Wydaje się, że w celu uzyskania odpowiedzi na te pytania należy najpierw rozstrzygnąć, czym są różnego rodzaju przedmioty, które go wypełniają.

Jakie cechy przedmiotów są dla nich istotne, a więc takie, że bez nich przedmiot nie mógłby istnieć? Co należy do istoty danej rzeczy? A może przedmioty są jedynie wiązkami cech i poszukiwanie w nich jakiegoś stałego elementu bytowego, który miałby gwarantować im tożsamość w czasie, jest z góry skazane na klęskę? Wydaje się, że tego typu problemy zmuszają nas do rozstrzygnięcia, czy słusznym stanowiskiem jest esencjalizm, a więc pogląd, w myśl którego przedmioty posiadają istotę, czyli element, który determinuje, czym jest dana rzecz. Mamy nadzieję, że wybór zagadnienia istoty rzeczy na temat numeru jest trafny i przyczyni się do uruchomienia waszych własnych refleksji.

Wewnątrz numeru znajdziecie stałe działy pisma: wywiad, recenzję książki, krzyżówkę, scenariusz lekcji, filozofię w filmie, fragment z klasyka, kolejny odcinek kursu argumentacji i kalendarium problemowe. Waszą szczególną uwagę zwracamy na teksty poświęcone tematowi numeru, gdyż są one wynikiem pracy niezwykle doświadczonych i kompetentnych w tej problematyce autorów, zarówno polskich, jak i zagranicznych. Jeśli uznacie, że lektura najnowszego F! była warta waszego cennego czasu, to zachęcamy do wsparcia zbiórki na wydanie kolejnego numeru. Filozofujcie!

Redakcja