Wydawcą czasopisma jest
Kliknij, aby pobrać plik pdf numeru 3(57)/2024:
Zachęcamy do lektury!
Czy WIESZ, ŻE…
- najnowszy numer można kupić także w Empiku, Świecie Prasy, Inmedio, Relay (więcej na ten temat > tutaj)?
- z każdego egzemplarza kupionego w Empiku, Świecie Prasy, Ruchu, Inmedio, Relay redakcja otrzymuje tylko ok. 50% kwoty, którą płacisz?
- możesz dostawać „Filozofuj!” na wskazany adres zanim trafią do dystrybucji w Empikach?
- kupując „Filozofuj!” w prenumeracie płacisz tyle samo, co w Empiku, ale otrzymujesz egzemplarz niemal bezpośrednio z drukarni?
- dzięki prenumeracie możemy planować rozwój i budżet z wyprzedzeniem?
Redaktor prowadzący numeru: prof. Ryszard Kleszcz
Podziękowania za pracę nad numerem „Na pograniczach nauki” należą się:
- Autorom tekstów, Redaktorom, w szczególności: Piotrowi Biłgorajskiemu, Elżbiecie Drozdowskiej, Błażejowi Gęburze, Robertowi Kryńskiemu, Marcie Ratkiewicz-Siłuch (sekretarz redakcji), Arturowi Szuttcie (redaktor naczelny), Nataszy Szuttcie.
- Grafikom: Paulinie Belcarz, Natalii Biesiadzie-Myszak, Lubomirze Platcie, Małgorzacie Uglik, Wojtkowi WU Zielińskiemu, Mirze Zyśko, Agnieszce Zaniewskiej.
- Specjalistom DTP: Adamowi Dorotowi, Robertowi Kryńskiemu, Marcie Szajdzińskiej, Partycji Waleszczak.
- Naszym Hojnym Patronom, którzy nas wsparli w projekcie Patronite: Annie Bentyn, Filipowi Chmieleckiemu, Wojciechowi Malickiemu, Michałowi Markowi, Piotrowi Elfingerowi, Katarzynie Frąckiewicz, Wojciechowi Grzegorczykowi, Małgorzacie Laskowskiej, Sebastianowi Łasajowi, Tymoteuszowi Ogłazie, Janowi Swianiewiczowi, Zbigniewowi Szafrańcowi, Ani Wilk-Płaszczyk. Również dzięki Waszemu wkładowi możliwe było wydanie tego numeru.
Spis treści numeru Na pograniczach nauki:
Zofiofobia – ostatni zabobon? > Filip Kobiela
Sukcesy oświaty w walce z ciemnotą i przesądem okazały się znaczące: dziś nie wkłada się już pacjentów do pieca na kilka zdrowasiek. Jest jednak pewien wyjątek: czy to pod strzechami, czy to pod dachami apartamentowców na równi kwitnie ostatni zabobon, któremu na imię zofiofobia. Odmawia ona filozofii statusu nauki, spychając ją na obrzeża racjonalnego, metodycznego poznania.
Jak zostać obrońcą nauki > Sven Ove Hansson
Idea, że prawdy o faktach mogą być różne dla różnych ludzi, mogłaby się wydawać intrygującą zabawą intelektualną. Ale jeśli przyjmiemy ją na poważnie, staje się niebezpiecznym wzorcem myślenia, który nie pozwala nam współpracować.
Fragment z klasyka
Jakie są granice racjonalności? > Jacek Poznański
Racjonalność to własność, która jest dla nas, ludzi, bardzo ważną pozytywną wartością. Chcemy być uważani za racjonalnych, to nas nobilituje. Zarzut irracjonalności to zniewaga. Czy jednak istnieje tylko jedna racjonalność? Czy możemy być absolutnie racjonalni? A jeśli nie, to kiedy racjonalność przechodzi w nieracjonalność? W końcu: gdzie leżą granice racjonalności?
Homeopatia nie spełnia standardów racjonalności > Kevin R. Smith
Homeopatia jest formą medycyny komplementarnej i alternatywnej (ang. complementary and alternative medicine, CAM). Podstawy tej metody są całkowicie niewiarygodne i stoją w sprzeczności z jakąkolwiek koncepcją racjonalności. Nic dziwnego, że jeśli weźmie się pod uwagę irracjonalność jej podstaw, brakuje przekonujących dowodów na skuteczność homeopatii pomimo przeprowadzenia badań klinicznych. Niemniej jednak homeopatia jest popularna wśród wielu laików i znacznej liczby przedstawicieli zawodów medycznych, co świadczy o ich ignorancji lub irracjonalności.
Doświadczenie mistyczne: poznanie i zbawienie? > Krzysztof Stachewicz
Poznanie racjonalne, szczególnie w rozumieniu scjentystycznym, daje zasadne poczucie uprawomocnienia i uwierzytelnienia wiedzy. Już jednak Arystoteles zauważył, że różne przedmioty poznania muszą być badane odmiennymi metodami. Mistyczna droga ku odkryciu prawdziwej rzeczywistości jawi się jako ekstremalna ścieżka poznawcza z punktu widzenia tak procedur racjonalności, jak celu poznania, którym jest tu wyzwolenie (ma bowiem dotrzeć do arché świata).
O racjonalności irracjonalizmu. Przypadek spirytyzmu > Anna Mikołejko
Utarło się przekonanie, że odpowiedzią na racjonalizm XIX w. – dążący bezwzględnie do empirycznej i rozumnej weryfikacji głoszonych tez – stały się nurty okultystyczne, w tym spirytyzm, w których widziano przenikniętą irracjonalnością reakcję na pozytywizm. Spirytyści tymczasem starali się dowieść możliwości kontaktów z zaświatami, wskazując na zjawiska obserwowane podczas seansów, a więc – jak twierdzili – w sposób racjonalny, bo empirycznie potwierdzony. Postulowano, by – w imię racjonalności właśnie – podjąć badania tych zjawisk. Ostatecznie zatem to wiara w istnienie świata pozagrobowego, towarzysząca człowiekowi od stuleci, szukała dla siebie pełnoprawnego uzasadnienia, a więc zgodnego z racjonalnym paradygmatem nauki drugiej połowy XIX w.
Narzędzia filozofa
Eksperyment myślowy: Racja ostateczna > Artur Szutta
Kurs logiki #20. Nieważne, co kto powiedział; ważne, co chciał przekazać > Krzysztof A.Wieczorek
Greka i łacina z wielkimi klasykami: Granice racjonalności > Krzysztof Bielawski
Zaiste, życie mi miłe i nie zamierzam na szwank go narażać, podejmując wobec filozoficznej publiczności wielkie pytanie o racjonalność i jej granice, zwłaszcza że osobiście jedno i drugie postrzegam wyjątkowo nieostro. Za punkt wspólny z filozofami upatrzę sobie natomiast Arystotelesowe zdziwienie, podziw dla słowa i języka, które stały się instrumentem rozumu i znalazły drogę do oddziaływania na ludzi (Vernant 1996, s. 14–15).
Filozofia nauki
Krótka historia atomu: Dialog 6. Jak zbudowane są atomy? > Andrzej Łukasik
W 12 odcinkach
Kurs ontologii: #7. Relacje > Arkadiusz Chrudzimski
Filozofia w literaturze
Faust i odwieczny problem ludzkiego niespełnienia > Natasza Szutta
Filozofia w filmie
Doktor Freud > Piotr Lipski
Felieton
Nauka i sport > Jan Woleński
Co z głowy, co z kapelusza > Adam Grobler
Sztuka niepewności > Robert Piłat
Robotnicy w fabrykach wiedzy > Jacek Jaśtal
Satyra
(MMXXIV) Sermo de spe Piotra z Krakowa > Piotr Bartula
Filozofia w szkole
Czy istnieje magia? > Dorota Monkiewicz
Z półki filozofa…
Pisma po walce? > Jan Kłos
Nauka vs naturalizm > Piotr Biłgorajski
Gdzie na studia filozoficzne? Dodatek maturalny 2024
Filozofia z przymrużeniem oka
Drodzy Czytelnicy,
uprawianie filozofii daje dziwne poczucie, że niemal wszystkie problemy w jej obrębie są ze sobą powiązane i wybierając jeden, w pewnym stopniu trzeba brać pod uwagę też każdy inny. Być może właśnie to uwarunkowanie rodzi w filozofach pokusę stworzenia systemu, który uwzględni całość ludzkiego doświadczenia. Niezależnie od tego, czy taki projekt mógłby się w ogóle powieść, wolno zapytać, co jest ogólnym napędem każdej próby filozoficznej. Prawdopodobnie jest nim pytanie o racjonalność, a sam sposób zadania go i różne nań odpowiedzi będą stanowiły najbardziej podstawową charakterystykę danego stanowiska filozoficznego.
To do racjonalności ostatecznie trzeba odnieść każdy filozoficzny pomysł, argument, zarzut; to w jej świetle (choć powiedzmy od razu, że można ją rozumieć bardzo różnie) należy je oceniać. To racjonalność jest miarą naszej sytuacji poznawczej. Dzięki niej możemy się zorientować, co faktycznie wiemy, co pozostaje (chwilowo lub stale) poza naszym poznawczym zasięgiem, jakie błędy stoją za tym, że nabywamy fałszywe przekonania itd. Jednak nie ma co się oszukiwać: to perspektywa, którą trudno uznać dzisiaj za oczywistą. Być może była taka dla starożytnych filozofów, ale i tutaj pewnie historycy zaczną na wyścigi zgłaszać swoje uwagi i zastrzeżenia (zobaczcie choćby tekst Krzysztofa Bielawskiego). Mimo to coś jest
na rzeczy.
Racjonalność przeszła w oczach ludzkości bardzo długą drogę i widać po niej oznaki wielkiego zmęczenia. Superprzedmiot wyjaśniający naturę całego kosmosu i będący miarą dla postępowania człowieka skurczył się do czegoś, co codziennie jest celem spektakularnego podejrzenia – że tak naprawdę jest jedynie czymś czysto kulturowym albo wytworzonym ewolucyjnie. To stąd biorą się głosy, że powinniśmy wykroczyć poza racjonalność, a przynajmniej strącić ją z piedestału. Czy taki postulat można zrealizować? Czy puste miejsce po racjonalności należy wypełnić jakimś innym pojęciem? A może racjonalność jeszcze powróci i to w wielkim stylu?
Nic dziwnego, że skoro jakiekolwiek rozstrzygnięcie tych kwestii jest kontrowersyjne, powstaje coś w rodzaju drugiego obiegu, w którym ludzie pomijają chociażby naukę i zadają te same lub podobne pytania co ona, z góry ignorując jej metody i zalecenia. W efekcie udzielają zupełnie odmiennych odpowiedzi. Próba oceny wiarygodności tych niestandardowych praktyk poznawczych zmusza nas do ponownego przemyślenia problemu racjonalności. Zdania jak zwykle są podzielone i rozproszone w tekstach aktualnego numeru. W wydaniu znajdziecie więc artykuły o tym, dlaczego nie warto ufać pseudonauce (Sven O. Hansson), w tym homeopatii (Kevin Smith), oraz o panujących w naszym społeczeństwie uprzedzeniach wobec filozofii (Filip Kobiela). Ale przeczytacie też o tym, że racjonalność niejedno ma imię (Jacek Poznański), jakie racjonalne wcielenia może przyjąć irracjonalizm, a jak bardzo irracjonalną postać – racjonalizm (Anna Mikołejko). Dowiecie się również co nieco o renesansie mistycyzmu – nie tylko religijnego (Krzysztof Stachewicz).
Redakcja
Skomentuj