Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2016 nr 6 (12), s. 26–27. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Czym są światy możliwe?
Światy możliwe to światy podobne do naszego świata, z tą różnicą, że to, co w naszym świecie jest fałszem, ale jest metafizycznie możliwe, w tamtych światach jest prawdą. Na przykład istnieje taki świat, który jest niemal identyczny z naszym, a różniący się jedynie pod tym względem, że tam wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych wygrała Hillary Clinton, a nie Donald Trump. Można też mówić o światach niemożliwych. Są to światy różniące się od naszego tym, że to, co w naszym świecie jest fałszem, co jest metafizycznie niemożliwe, w tych światach jest prawdą. Na przykład istnieje taki świat (niemożliwy), w którym Thomas Hobbes ukwadratowił koło (niemożliwość matematyczna). Oba rodzaje światów są reprezentowane przez pewne struktury matematyczne w semantyce logiki modalnej, logiki warunkowej bądź też innych logik.
Dlaczego kwestia światów możliwych jest ważna?
Jest tak dlatego, że światy możliwe (a przynajmniej ich matematyczne reprezentacje) dostarczają nam możliwość zrozumienia semantyki modalności, warunkowości, intencjonalności, prawdy fikcji oraz wielu innych trudnych pojęć.
Czy nasz świat jest bardziej realny od światów możliwych, czy też może jest jednym z nich?
Nasz świat jest jedynym istniejącym. Pozostałe światy należą do kategorii obiektów nieistniejących.
Jakie teorie światów możliwych są najbardziej interesujące?
Istnieje wiele takich teorii opisujących naturę światów możliwych. Głoszą one na przykład, że światy te są zbiorami konkretnych bytów (takich jak te w naszym świecie) albo że są one zbiorami realnie istniejących własności abstrakcyjnych (np. zbiorami sądów). Wedle innych teorii światy możliwe to zbiory obiektów nieistniejących (takich, z jakimi mamy do czynienia w fikcji). Debata między tymi różnymi teoriami wciąż się toczy.
Czy Cyceron i Tulliusz są tą samą osobą w każdym świecie możliwym?
W każdym możliwym zapewne tak, ale czy w każdym? Są jeszcze przecież światy niemożliwe, w których Cyceron nie jest Tulliuszem.
Czy istnieje taki świat możliwy, w którym 2 + 2 nie równa się 4?
Nie, ale w niektórych światach niemożliwych jest to prawda.
Czy istnieje taki świat możliwy, w którym mam swój odpowiednik bądź alter ego?
„Odpowiednik” (ang. counterpart) to termin techniczny, jaki możemy znaleźć w opisach światów możliwych autorstwa Davida Lewisa. Postulował to pojęcie, ponieważ uważał, że dany obiekt może istnieć tylko w jednym świecie. Nie podzielam jego stanowiska, więc i to pojęcie jest mi niepotrzebne. Moim zdaniem ta sama osoba może istnieć w więcej niż jednym świecie. Oczywiście mogę mieć w różnych światach różne własności, zaś inne osoby (z innych światów) mogą być do mnie (tego z naszego świata) bardzo podobne.
Czy możemy uznać rzeczywistość wirtualną za jeden ze światów możliwych?
Rzeczywistość wirtualna jest pewnego rodzaju fikcją. W jakimś świecie może ona być prawdziwa w ten sam sposób, jak Sherlock Holmes w pewnych światach jest prawdziwy.
Czy możemy zgodzić się z Leibnizem, że nasz świat jest najlepszy z możliwych?
Absolutnie nie. Nie wiem, czy w ogóle istnieje taki świat, ale nawet jeśli istnieje, to nie jest nim nasz świat. Nie byłoby w nim z pewnością niczego w rodzaju obozów koncentracyjnych, choroby Alzheimera czy prezydenta Trumpa itd.
Czy filozofia potrzebuje popularyzacji? A może nie tyle ona potrzebuje popularyzacji, co społeczeństwo potrzebuje filozofii?
Wiele kwestii filozoficznych (takich jak problem światów możliwych) jest niezwykle abstrakcyjnych i trudnych, przez co trudno liczyć na zainteresowanie nimi szerszego czytelnika. Z drugiej jednak strony liczne zagadnienia filozoficzne dotyczą niezmiernie ważnych spraw, takich jak religia, etyka czy polityka. Bez krytycznego (filozoficznego) namysłu jesteśmy narażeni na niesamowitą ilość bzdur płynącą z ust (i piór) wielu polityków, mediów czy nawet religijnych liderów. Obowiązkiem filozofów jest uczyć krytycznego myślenia, umożliwiać orientację w informacyjnym chaosie. Ich obowiązkiem jest wychodzenie z uniwersyteckich ścian i uczestniczenie w publicznych debatach.
Tłumaczył Artur Szutta
Graham Priest – profesor filozofii na Uniwersytecie Nowojorskim oraz emerytowany profesor Uniwersytetu w Melbourne. Znany jest ze swoich dokonań w dziedzinie logik nieklasycznych, historii filozofii oraz filozofii buddyjskiej. Kiedy nie zajmuje się filozofią, lubi zajmować się filozofowaniem. Więcej informacji o nim na jego stronie internetowej: grahampriest.net.
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska. W pełnej wersji graficznej można go przeczytać > tutaj.
< Powrót do spisu treści numeru.
Skomentuj