Artykuł Epistemologia Popularyzacja

Jakub Jernajczyk: Wiewiórka Jamesa

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2019 nr 4 (28), s. 43. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.


Aby przybliżyć istotę nurtu filozoficznego zwanego pragmatyzmem, William James posłużył się następującym przykładem: człowiek stoi przed drzewem, a z drugiej strony pnia drzewa znajduje się wiewiórka.

Kiedy człowiek próbuje obejść drzewo, aby zobaczyć wiewiórkę, ta przemieszcza się po pniu w taki sposób, że wciąż pozostaje dla człowieka niewidoczna. I tu pojawia się kluczowe pytanie: „Czy ów człowiek okrąża wiewiórkę, czy też nie?”. Bez wątpienia okrąża on drzewo, ale czy okrąża wiewiórkę?

Według Jamesa na to pytanie będziemy mogli odpowiedzieć tylko wtedy, kiedy ustalimy, cóż oznacza okrążanie „z praktycznego punktu widzenia”. Jeśli na przykład przyjmiemy, że okrążanie oznacza obejście wiewiórki, niezależnie od pozycji, w jakiej się ona znajduje, to odpowiedź na pytanie będzie pozytywna. Jeśli natomiast okrążanie miałoby oznaczać konsekwentne znajdowanie się: z przodu wiewiórki, po jej lewej stronie, z tyłu, po stronie prawej i ponownie z przodu, na powyższe pytanie należałoby udzielić odpowiedzi negatywnej.

Przykład z wiewiórką nie stanowi może najbardziej wyrafinowanego problemu filozoficznego, ale pokazuje wyraźnie, że w przypadku wielu poważniejszych zagadnień nie musimy na siłę poszukiwać uniwersalnej, ostatecznej i niepodważalnej odpowiedzi. Możemy zgodzić się na przyjęcie pewnego punktu widzenia, wynikającego przede wszystkim z praktycznych konsekwencji danego rozstrzygnięcia.


Jakub Jernajczyk – matematyk, artysta wizualny, popularyzator nauki; adiunkt na Wydziale Grafiki i Sztuki Mediów na Wrocławskiej ASP. Strona autora: www.grapik.pl

Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.

< Powrót do spisu treści numeru.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy