Filozofia polityki Filozofia społeczna Omówienia i recenzje

Jan Kłos: Rozum publiczny i pluralizm rozumnych światopoglądów [recenzja]

Rozum i demokr

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2020 nr 6 (36), s. 49. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.


John Rawls (1921–2002) to jeden z najważniejszych i najbardziej wpływowych myślicieli politycznych XX wieku, którego idee są nadal aktualne i stanowią przedmiot licznych debat w wieku XXI. Każdy filozof ma swój kluczowy zestaw pojęć, dzięki którym możemy go identyfikować. Podobnie jest i z Rawlsem. Najczęściej zatem w kontekście jego działalności intelektualnej mówimy o takich określeniach jak „sytuacja pierwotna”, „zasłona niewiedzy” oraz „sprawiedliwość jako bezstronność”.

Rawls wpisuje się w szeroko rozumiany liberalizm (często zaliczany jest także do jego lewicowego nurtu). Podstawowe pytanie, na które amerykański myśliciel polityczny pragnie odpowiedzieć, dotyczy poszukiwania tego, co filozofowie od wieków pragną znaleźć: przepisu na wolne i sprawiedliwe społeczeństwo. Takie społeczeństwo, w którym pluralizm poglądów i postaw nie będzie prowadził do chaosu, a zarządzanie państwem da się pogodzić z wolnością obywateli.

Wojciech Ciszewski zawarł swoje rozważania w czterech rozdziałach, co już samo w sobie dobrze świadczy o jego właściwie opracowanej od strony formalnej koncepcji. Głównym zagadnieniem w filozofii Rawlsa, nad którym pochyla się Autor, jest kwestia rozumu publicznego i rozumnego pluralizmu. W tej solidnie opracowanej analizie Ciszewski poddaje krytyce trzy zarzuty wobec koncepcji Rawlsa: zarzut ekskluzywizmu, integralizmu oraz problem nowości. Autor podkreśla, że jego książka jest autorską próbą rekonstrukcji koncepcji rozumu publicznego Rawlsa. Ta rekonstrukcja pozwala uznać, że propozycja amerykańskiego filozofa polityki daje możliwość funkcjonowania „wolnych i równych podmiotów przy jednoczesnym poszanowaniu faktu rozumnego pluralizmu” (s. 216). Pozwalają na to zasada wzajemności, szczerości oraz substancjalny aspekt rozumu publicznego.

Należy zaznaczyć, że kwestia rozumnego pluralizmu pojawiła się u Rawlsa już pod wpływem krytyki ze strony komunitarystów. Próba ponownego przemyślenia poglądów Amerykanina okazuje się szczególnie udaną i potrzebną zwłaszcza teraz, gdy często nie nadążamy za dynamiką zmian społecznych. Rawls przecież był tym filozofem, który starał się udzielić odpowiedzi, jak sprawiedliwie urządzić państwo, w którym żyje społeczeństwo podzielające rozmaite światopoglądy.
Szczególnie cennym wkładem Ciszewskiego są jego próby wprowadzania własnej interpretacji, jak choćby koncepcja ograniczonej zmienności. Pozwala ona zachować jednolitość rozumu publicznego, a jednocześnie włączać nowe racje do debaty publicznej. Dzięki temu zostaje zachowany pluralizm rozumnych światopoglądów. Obywatele istotnie czują się wolnymi podmiotami sfery publicznej.

Jan Kłos


Wojciech Ciszewski, Rozum i demokracja. Wprowadzenie do koncepcji rozumu publicznego Johna Rawlsa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2020, 228 ss.


Jan Kłos – pracownik Katolic­kiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, interesuje się doktrynami społeczno-politycznymi, środkami masowego przekazu, systemem politycznym Stanów Zjednoczonych. Laureat Nagrody im. Michaela Novaka za rok 2006.

Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.

< Powrót do spisu treści numeru.


Interesują Cię recenzje innych książek filozoficznych? Zajrzyj do naszego działu Omówienia i recenzje.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy