Omówienia i recenzje

Joanna Kiereś: Instrukcja do filozofii [recenzja]

banner 50IDEI

Nauczanie filozofii to wyzwanie. I piszę to z perspektywy nauczyciela, który co tydzień stara się w sposób przystępny i interesujący zaprezentować 14-latkom, co to w ogóle jest filozofia i czym zajmują się filozofowie. Już sam wybór zagadnień nastręcza trudności. W przypadku takiego przedmiotu, jak filozofia, istnieje duże ryzyko, że przytłoczy się uczniów trudnymi pojęciami, abstrakcyjnym żargonem, „izmami” i mnogością poglądów na to samo zagadnienie. Filozofia staje się wtedy nudną, niepraktyczną i zbędną lekcją, w efekcie której osoba zajmująca się tą dyscypliną wiedzy jawi się jako ta, która nie ma co robić i wymyśla dziwne rzeczy.

Można naturalnie wybrać te najbardziej „nośne” czy „przełomowe” idee i koncepcje, których znajomość świadczy o dużej erudycji i oczytaniu. Można zrobić z lekcji filozofii pewnego rodzaju show, obfitujący w zabawy dla intelektualistów. Wówczas nieocenionym wsparciem wydaje się być książka Bena Dupré 50 idei, które powinieneś znać. Filozofia. O ile jednak pierwsza droga – zdecydowanie mniej spektakularna i efektowna – może co najwyżej do filozofii zniechęcić, to ta druga niesie ze sobą ryzyko błędnego rozumienia nie tylko samej filozofii, ale również świata i człowieka. Wspomniany Dupré, który, nawiasem mówiąc nie posiada wykształcenia filozoficznego, w przystępny – miejscami naprawdę dowcipny oraz błyskotliwy – i interesujący sposób zachęca do pochylenia się nad problemami, na których zrozumieniu – jak pisze we wstępie – powinno zależeć nam wszystkim. Problemy te są pogrupowane w 9 kategorii: problemy wiedzy, problemy umysłu, etyka, prawa zwierząt, logika i znaczenie, nauka, estetyka, religia, a także polityka, sprawiedliwość i społeczeństwo. Nie sposób nie dostrzec, że wybór zagadnień, które przynależą do wspomnianych kategorii wydaje się być poczyniony ad hoc. Autor nie podaje, dlaczego akurat te, a nie inne problemy podejmuje. Nie wyjaśnia, dlaczego rozpoczyna swoją „zachętę do filozofii” od zagadnienia mózgu w naczyniu, choć można przypuszczać, że ma to być tzw. hak na uwagę.

Książka jest traktowana jako propozycja dla laików, a więc dla osób, które nie miały dotąd do czynienia z filozofią. Tymczasem, aby rzeczywiście mogła ona stanowić użyteczne narzędzie, powinna być „użyta” przez kogoś, kto posiada już solidne podstawy filozoficzne. Zwłaszcza dwa pierwsze działy – Problemy wiedzy oraz Problemy umysłu – wymagają znajomości historii rozwoju problemów i pojęć filozoficznych. Zdecydowaną słabością 50 idei jest brak rozstrzygnięć i powierzchowne ujęcie kwestii, które wymagają głębszego spojrzenia. Stanowi ona mniej lub bardziej udaną ilustrację filozoficznych problemów, jest „rzutem oka” na zagadnienia, które wywołały wiele dyskusji i zaowocowały rozmaitymi koncepcjami.

Na osobną uwagę zasługuje „słowniczek”, który zawiera niestety rażące błędy. Po pierwsze, nie zawiera on definicji, tylko tendencyjne zabiegi pseudo-definicyjne, które mają za zadanie jedynie przybliżyć, jakiś (jeden z wielu) sens słowa.

Nie poleciłabym tej książki osobom, które dopiero rozpoczynają swoją „przygodę” z filozofią. Może być ona natomiast przydatna dla tych, którzy posiadają podstawową wiedzę filozoficzną i którzy znajdują przyjemność w ćwiczeniach intelektualnych i będą potrafili dostrzec zastosowanie filozoficznych koncepcji w problemach praktycznych. Zwłaszcza że każdy rozdział zawiera trafnie dobrane i interesujące przykłady, dzięki którym dość abstrakcyjne i skomplikowane idee filozoficzne wydają się być nieco bardziej przystępne i zrozumiałe. Dla nauczyciela filozofii jest to duża pomoc, pod warunkiem że będzie wiedział jak z niej skorzystać.


Joanna Kiereś-Łach – doktor nauk humanistycznych w zakresie filozofii, absolwentka kulturoznawstwa, certyfikowany trener biznesu. Autorka książki Retoryka i filozofia. Kontekst myślowy nowej retoryki Chaima Perelmana, a także artykułów naukowych z zakresu retoryki i argumentacji. Wykładowca na Wydziale Filozofii KUL, prowadzi szkolenia i warsztaty z  retoryki, perswazji, komunikacji (interpersonalnej i biznesowej), autoprezentacji, automotywacji, a także savoir-vivre wystąpień publicznych. Zainteresowania naukowe i kompetencje szkoleniowe: filozofia kultury, retoryka, wystąpienia publiczne, pozawerbalne elementy akcji oratorskiej, sztuka kreatywnego myślenia, metodyka prowadzenia szkoleń, komunikacja interpersonalna i biznesowa.


Ben Dupré, 50 idei, które powinieneś znać. Filozofia, przeł. Krzysztof Wolański, wydanie II, PWN, Warszawa 2019, ss. 240.

Najnowszy numer filozofuj "Kłamstwo"

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy