Epistemologia Estetyka Omówienia i recenzje Publicystyka

Jolanta Prochowicz: Kobieta patrzy na Pietę. Rzecz o epistemologii i estetyce feministycznej [recenzja]

Kobiety i kultura okładka książki

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2019 nr 3 (27), s. 55. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.


Czy zastanawialiście/zastanawiałyście się kiedyś, czy podmiot poznający ma płeć? Albo też, ujmując sprawy nieco odmiennie: skąd i od kogo czerpiemy wiedzę? Kto tworzy kulturę i kto ją interpretuje? I czy to, że gdy popatrzymy przez pryzmat historyczny, dostrzeżemy, że przez setki lat naukowcami, artystami i literatami byli głównie mężczyźni, wpływa w jakikolwiek sposób na wytwarzaną wiedzę, także tę uchodzącą za naukową?

Epistemologia feministyczna jest dziedziną filozoficznego namysłu, w której badacze i badaczki zastanawiają się, w jaki sposób biologiczne i kulturowe doświadczenie płci wpływa na sposób naszego poznawczego funkcjonowania w rzeczywistości społecznej. Wyjściową tezą w tym ujęciu jest przekonanie, że wiedza, którą wytwarzano dotychczas, jest zniekształcona, niepełna i zideologizowana ze względu na wykluczenie kobiet. Główne zagadnienia, które podejmuje epistemologia feministyczna, dotyczą problemu obiektywności, upłciowionego doświadczenia, politycznego wymiaru wytwarzania wiedzy, jak też roli emocji w procesach poznawczych.

Natalia Anna Michna w książce Kobiety i kultura. O doświadczeniu w filozofii feministycznej tworzy użyteczną i klarowną mapę najważniejszych nurtów w dyskursie o kobiecym doświadczeniu. Autorka wychodzi od bardzo ogólnych założeń dotyczących tego, czym jest feminizm jako teoria filozoficzna od początku powiązana z praktyką aktywistyczną, by przejść kolejno do zagadnień związanych z epistemologią i estetyką feministyczną. Główną tezą książki jest przekonanie, że filozoficzny namysł nad płcią jest interesującym nurtem badań poszerzającym naszą świadomość dotyczącą obecności kobiecego doświadczenia w kulturze, nauce i polityce rozumianej jako troska o dobro wspólne. Opowieść o feminizmie jest bowiem, jak pisze autorka, otwartą kompozycją i ewoluującą narracją o myśleniu, poznawaniu, odczuwaniu, odbieraniu i doświadczaniu, wyrażaniu czy interpretacji rzeczywistości uwzględniającą pryzmat płci. Z tych powodów ważne jest poznanie mapy feministycznych poglądów dotyczących współczesnej epistemologii czy estetyki. W omawianej książce są one przedstawione w sposób czytelny i uporządkowany. Trzeba podkreślić, że nie było to zadanie łatwe, gdy weźmie się pod uwagę złożoność i wielowątkowość feministycznych dyskursów i stanowisk.

Podążając za narracją autorki, dowiadujemy się o najnowszych kierunkach badań w feministycznej epistemologii, jak również możemy prześledzić herstorię kobiecego namysłu nad sztuką – zarówno od strony analizy zaangażowanej sztuki feministycznej, jak i krytyki tradycyjnych pojęć i koncepcji estetycznych. Czy koncepcja artysty geniusza jest powiązana z męskością? Czym charakteryzuje się kobiece doświadczenie estetyczne? Dlaczego kobieta patrząca na Pietę Michała Anioła może widzieć coś innego niż patrzący na to samo dzieło mężczyzna? W jakiej mierze możemy uniwersalizować kobiece doświadczenie? Zbiór pytań, na które w systematyczny sposób, korzystając z imponującej bibliografii, odpowiada Michna, jest zbiorem bardzo obszernym. Z tych powodów jej książka jest doskonałą lekturą dla osób, które nie zajmują się teoriami feministycznymi na co dzień, ale chcą mieć wiedzę dotyczącą głównych nurtów w feministycznej estetyce i epistemologii. I choć wywód, który prowadzi autorka, jest bardzo gęsty, a sposób problematyzowania danych zagadnień bardziej rozległy niż głęboki, to nie należy rozpatrywać tego jako wady. Tym bardziej że w języku polskim wciąż brakuje dobrych przewodników po literaturze, jak również po problematyce poruszanej we współczesnym feminizmie. Książka Natalii Anny Michny z pewnością do takich dobrych przewodników należy.

Jolanta Prochowicz


Natalia Anna Michna, Kobiety i kultura. O doświadczeniu w filozofii feministycznej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2018, 296 s.


Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.

< Powrót do spisu treści numeru.

Najnowszy numer filozofuj "Kłamstwo"

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy