Edukacja filozoficzna Filozofia dla dzieci Filozoficzny kącik rodzica

Łukasz Krzywoń: Jak rozmawiać z dzieckiem na filozoficzne tematy?

Dociekania filozoficzne z dzieckiem są trochę jak taka udawana walka, bitwa. Wymaga ona, by dać dzieciom wystarczająco dużo oporu, aby miały z czym walczyć i czemu się przeciwstawić, ale nie, żeby je przytłoczyć i odebrać im możliwości ruchu, czy odebrać wygraną.

Czym jest szczęście? Czym jest życie? Czy wszechświat ma koniec? Czy kiedykolwiek chciałeś ze swoim dzieckiem pozgłębiać pytania, którymi zajmuje się na co dzień filozofia?  Filozofia, oznaczająca po prostu „miłość mądrości”, zadaje te pytania od ponad 2500 lat. Od wczesnych filozofów greckich aż do tej pory ciekawość ludzka nigdy nie przestała rosnąć. A kto jest bardziej ciekawy niż dziecko?

Naturalna skłonność dzieci do dziwienia się musi być pielęgnowana i kultywowana, aby mogła się rozwijać. Chociaż istnieją wspaniali nauczyciele, którzy inspirują swoich uczniów, szkoły na ogół nie są miejscem dociekania i zastanawiania się, ale raczej powtarzania, a często po prostu nudy. Nauczyciele udzielają gotowych odpowiedzi, które należy zapamiętać. Najczęściej potrzeba podążania za programem nauczania nie pozwala na luźniejsze dociekania i zaspokojenie dziecięcej potrzeby dziwienia się i samodzielnego dociekania odpowiedzi. Ale może być na to miejsce gdzie indziej… W domu.

Czy pamiętasz historię Robin Hooda? Czy Robin Hood był dobrym człowiekiem? Czy złodziej może też być dobrym człowiekiem? Co to znaczy być dobrym człowiekiem? Co to jest dobro? Będąc pasjonatem filozoficznych dociekań z dziećmi, chciałbym podzielić się z Państwem kilkoma wskazówkami, jak rozmowę z dzieckiem posuwać naprzód, kiedy mierzymy się z zadaniem dociekania odpowiedzi na zagadnienia ze swej natury filozoficzne. Wielu z nas z przymusu spędza ostatnio więcej czasu ze swoimi dziećmi z powodu wirusa, więc takie rozmowy mogą być ciekawym urozmaiceniem naszej codziennej rutyny.

  1. Znajdź pytanie, które chcesz zbadać. Jako rodzic możesz zadawać takie pytania podczas wieczornej „czytanki” lub obiadu. Często zdarza się, że dzieci same zadają takie pytania. Jeśli w danym momencie nie masz czasu na głębszą rozmowę, przywołaj dane pytanie przy następnej wolnej okazji. Pytania mogą być inspirowane dowolnymi książkami, filmami lub wydarzeniami z Waszego codziennego życia. Pamiętaj, że w filozofii szukamy pytań, które nie mają prostych odpowiedzi, ale raczej pozwalają nam głębiej zrozumieć niektóre z wielkich idei, jak miłość, uczciwość, dobroć, piękno lub odwaga.
  2. Poproś dzieci, aby rozszerzyły, rozbudowały swoją odpowiedź. Użyj pytań w stylu: „co miałeś na myśli mówiąc, że …?”, „możesz powiedzieć mi więcej?”.
  3. Poproś, by dzieci podały jakieś przykłady i razem je przedyskutujcie. „Czy możesz podać mi przykład tego, gdy ktoś jest dobry?”. „Czy sprawiedliwe jest zjedzenie połowy ciasta, jeśli dzielisz je z jeszcze dwoma innymi przyjaciółmi?”.
  4. Kiedy rozmowa zboczy trochę z tematu, zatrzymaj się i „zakotwicz” dziecko w pytaniu, na które próbujesz odpowiedzieć. „Więc jak to odpowiada na … [wstaw główne pytanie]?”. „Jak to się ma do naszego pytania [wstaw główne pytanie]?”.
  5. Zapytaj o argumenty. Po prostu zapytaj, dlaczego dziecko tak myśli. „Czy możesz mi powiedzieć, dlaczego?”. „Dlaczego myślisz, że…?”. „Jak myślisz, dlaczego tak jest?”. „Dlaczego jest to ważne?”.
  6. Zabaw się w adwokata diabła. Udawaj, że nie zgadzasz się z dzieckiem. Najlepiej w prosty, przejaskrawiony sposób przedstaw swoją przeciwną dziecku opinię i pozwól dziecku udowodnić, że się mylisz.
  7. Kiedy dziecko „utknie”, mówiąc na przykład „nie wiem”, możesz postawić jakąś zupełnie absurdalną hipotezę, żeby sprowokować dziecko do śmiechu i zachęcić do wytłumaczenia, dlaczego tak być nie może. Skorzystaj z okazji i zapytaj dziecko: „a ty co o tym myślisz?”.
  8. Zapytaj dziecko, jak mogłoby się ze sobą samym nie zgodzić albo co powiedziałaby mu osoba myśląca odwrotnie.
  9. Możesz też podejść do tematu w zupełnie inny sposób i dać dziecku klocki albo inne materiały, jak glina, modelina czy kredki albo farby, by przedstawiły i zinterpretowały temat w sposób plastyczny. Zapytaj dzieci, co pokazuje ich praca i dlaczego zobrazowały omawiany problem w taki właśnie sposób. Ty też, by się nie nudzić i zachęcić dziecko, możesz zrobić swoją własną pracę.

Nie zawsze łatwo zachęcić dziecko do takich rozmów, więc korzystaj z okazji, jeśli tylko się taka pojawi. Pamiętaj też, że nie chodzi o to, by wymusić na dziecku rozwiązanie problemu, czy ostatecznej odpowiedzi (jeśli takie są w ogóle możliwe). Zawsze możecie wrócić do momentu, w którym rozmowa się skończyła przy następnej okazji. Bardziej chodzi o zabawę, budowanie relacji poprzez wspólne odkrywanie. No i oczywiście jest to też ćwiczenie argumentacji i krytycznego myślenia, tak bardzo pożądane i potrzebne w dzisiejszym świecie.

Niedawno rozmawiałem na ten temat z Jasonem Buckleyem, specjalistą od filozofowania z dziećmi w Londynie (The Philosophy Man), który przedstawił mi tę oto fajną metaforę. Dociekania filozoficzne z dzieckiem są trochę jak taka udawana walka, bitwa. Wymaga ona, by dać dzieciom wystarczająco dużo oporu, aby miały z czym walczyć i czemu się przeciwstawić, ale nie, żeby je przytłoczyć i odebrać im możliwości ruchu, czy odebrać wygraną. Ciesz się zabawą i waszymi głębokimi rozmowami. Dzieci są pełne niespodzianek i kto wie, kto nauczy się z waszych rozmów więcej.

Warto doczytać:

Ł. Krzywoń, Filozofuj z dziećmi. Poradnik do prowadzenia filozoficznych dociekań z dziećmi i młodzieżą, Lublin 2019.

(książka z biblioteczki „Filozofuj!”, do kupienia tutaj)

 

Ilustracja: sipa, pixabay.com


Łukasz Krzywoń – autor książki Filozofuj z dziećmi. Poradnik do prowadzenia filozoficznych dociekań z dziećmi i młodzieżą. Magister filozofii, absolwent Uniwersytetu Śląskiego, od 14 lat żyjący w Irlandii. Jego praca magisterska Ukryty Blask, W świecie Carlosa Castanedy ukazała się drukiem w 2005 roku. Artysta, muzyk. Od wielu lat pracuje z dziećmi i młodzieżą, prowadząc m.in. dociekania filozoficzne w szkołach. Specjalista ds. filozofii dla dzieci z The Philosophy Foundation w Londynie. Uczy o ochronie środowiska w szkołach dla Green-Schools Ireland. Organizuje kółka bębniarskie, męskie kręgi, uczy polinezyjskiego Sasa, chińskiego tai chi, maluje artystyczne murale, z różnymi grupami tworzy artystyczne mandale, uczy praktyki uważności i relaksacji. Lubi podróżować i uwielbia kinematografię.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy