Edukacja filozoficzna Wywiady

Łukasz Krzywoń: Młody Platon [Wywiad]

Z Kevinem McAreveyem, dyrektorem o wielkim sercu i filozoficznym umyśle, bohaterem Young Plato, najnowszego dokumentu opowiadającego o filozofowaniu w szkole w jednej z najbardziej dotkniętych przemocą dzielnic Belfastu, rozmawia Łukasz Krzywoń.

Łukasz Krzywoń: Young Plato (Młody Platon) to dokument poruszający i podnoszący na duchu. Jak publiczność odebrała ten film? 

Kevin McArevey: Jesteśmy zachwyceni tym, jak ciepło ludzie przyjęli ten film i jak bardzo wpłynął on na ich życie. Ilu różnych ludzi, którzy obejrzeli ten film, tak też wiele różnych historii na temat tego, jak wpłynął na ich życie. Ludzi, którzy stracili kogoś bliskiego byli pod wrażeniem, jak potraktowano takie sytuację śmierci czy, wężej samobójstwo, w filmie. A także pod wrażeniem tego, jak rozmawiamy o tym z dziećmi i w jakim stopniu dzieci mają szansę spojrzeć na to, zastanowić się nad tym i porozmawiać o tym w formie dociekań filozoficznych. Jestem pewny, że oglądając ten film, każdy znalazł dla siebie co innego. W dokumencie podjętych zostało wiele wątków – historia konfliktu w Belfaście (The Troubles), historia szkoły podstawowej Holly Cross Girls’ PS z 2001 roku, jak również  reakcja dzieci, poznających te historie. Wiele osób komentowało również powagę dzieci i to, jak są elokwentne i pewne siebie w dyskutowaniu o tym zdarzeniu.

Dlaczego zatem filozofia, Kevin? W jaki sposób dyrektor szkoły podstawowej w Belfaście podjął się wprowadzania filozofii w swojej placówce?

Wszystko sięga jeszcze czasów, kiedy zacząłem swoją przygodę z filozofią i uzyskałem stopień naukowy na Queen’s University w Belfaście. Analizowałem tam tworzenie się ideologii politycznych oraz filozofię Hobbesa, Locke’a, Benthama, Milla i Jeana-Jacques’a Rousseau – z odrobiną Machiavellego wrzuconą nam na dokładkę. Pamiętam, że uczyliśmy się o Thomasie Hobbesie i jego historii o statku Tezeusza. Wiele lat później zastanawiałem się, czy moglibyśmy podjąć ten temat z dziećmi. Tak naprawdę nie wiedziałem, jak się do tego zabrać. Czy opowiedzieć im historię, czy pozwolić im o tym rozmawiać. Potrzebowałem jakiejś struktury. Pracowałem wtedy w Holy Cross Boys’ NS pod wodzą Terry’ego Laverty’ego, świetnego dyrektora, dzięki któremu stworzyłem profesjonalną społeczność uczącą się w szkole. Chciałem zachęcić resztę nauczycieli do nauki i rozwoju. Poszukałem trochę i w końcu udało mi się znaleźć informacje o garści naukowców zajmujących się edukacją w zakresie myślenia – o Geoffie Petty’ym, Barrym Bennetcie i Edwardzie de Bono (autora Sześciu Myślowych Kapeluszy). Kiedy wyczerpaliśmy już ten temat, Terry miał przejść na emeryturę. Ale zanim odszedł, powiedział: „Filozofia, wprowadź to do naszej szkoły”. Zacząłem się zastanawiać, jak mogę to zrobić? W końcu natknęliśmy się na Pete’a Worleya. Skontaktowałem się z nim, a on powiedział: „Przyjeżdżaj”. Pojechałem więc do Londynu i spotkałem wszystkich tych wspaniałych ludzi z The Philosophy Foundation, którzy sprawili, że poczułem się tam mile widziany. Pomyślałem sobie, że to jest to, czego właśnie chcę. Potem zdałem sobie sprawę, że potrzebuję trochę więcej niż to, co oni oferowali. Jako dyrektor chciałem, aby filozofia była tym czymś, co tworzyłoby podwaliny struktury naszej szkoły, by nasza szkoła nią przesiąkła. Żeby filozofia się zakorzeniła, trzeba ją było włączyć do programu nauczania – to był logiczny sposób. Przywiozłem więc filozofię ze sobą z Londynu. I choć nauczyciele byli na początku trochę niechętni, w końcu ją przyjęli. A teraz jest częścią nas, tego, kim jesteśmy, jest DNA naszej szkoły – Holy Cross Boys’ PS.

Kevin i Łukasz na premierze filmu „Young Plato” w Dublinie, razem dzielą pasję do filozofowania z dziećmi.

Jesteś teraz również w trakcie publikacji książki, prawda? Czy zechcesz nam zdradzić, o czym ona będzie?

Tak, książka jest historią tej niesamowitej podróży – jest o tym, jak umieściliśmy nauczanie i uczenie się filozofii w centrum naszego programu nauczania. Pokazuję w niej, jak wprowadzić filozofię do szkoły, piszę o znaczeniu filozofii, o tym dlaczego prowadzimy dociekania filozoficzne, kim są wielcy myśliciele, na których próbuję się wzorować. Przedstawiam też pokrótce historię filozofii, zaczynając od greckiej trójki (Sokrates, Platon, Arystoteles). W książce prezentuję różne szkoły myślenia w filozofii, aby dać ludziom wyobrażenie o tym, co twierdzą ci filozofowie  i jak używamy ich dorobku dzisiaj. Znajdują się w niej również wypracowania i filozoficzne dociekania przygotowane przez dzieci za pomocą „The If Odyssey” Pete’a Worleya, oraz informacje o tym, jak zachęcamy dzieci do pisania. Filozofia świetnie nadaje się do rozmów, ale my zachęcamy również do pisania. W dociekaniach filozoficznych podejmujemy rożne idee filozoficzne, przeprowadzamy analizę konceptualną różnych problemów filozoficznych, takich jak samotność, szczęście, zastraszanie (ang. bullying), radzenie sobie ze zmianą, obcość, podróże w czasie, Bóg czy religia. To wszystko jest zawarte w nowej książce pod tytułem Philosophically thinking in Holy Cross Boys’ TTR (Filozoficzne myślenie w Holy Cross Boys’ PS TTR – przyp.tłum.).

Co to jest TTR?

To skrót od Myśl, Myśl, Reaguj (ang. Think, Think, React). Ilekroć zadaję chłopcom jakieś pytanie, mówię im również: „Pomyśl o tym, pomyśl o tym, a potem odpowiedz”. To część tego wszystkiego, co ćwiczymy z chłopcami. Chcę, żeby mieli co najmniej pięć sekund, zanim odpowiedzą na zadane pytanie.

W filmie często występującym wątkiem jest konflikt. Czy filozofia może pomóc w rozwiązywaniu konfliktów w życiu codziennym, na przykład w życiu szkolnym, i czy może pomóc na większą skalę – całemu społeczeństwu?

Myślę, że tak. Jednym z celów wprowadzenia filozofii do szkoły podstawowej było promowanie zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia dzieci. Filozofowanie to antidotum na fałszywe wiadomości, jak również sposób na przyjrzenie się emocjom. A także temu, dlaczego ludzie robią to, co robią. Czy możemy podjąć to wyzwanie? W jaki sposób to zrobić? Jakie mamy strategie? Myślę, że jeśli dzieci wiedzą, co wyzwala ich emocję gniewu i jak możemy sobie z tym poradzić, jakie strategie mamy pod ręką, gdy jest ona wyzwalana, ponieważ, wierzcie mi, filozofia jest balsamem na rany życia. I to właśnie staramy się pokazać tym dzieciakom – być może jesteś w stanie kontrolować to, co wyzwala emocje, być może jeszcze nie, ale przynajmniej rozpoznajesz to, co je wyzwala, i z tą wiedzą być może będziesz w stanie kontrolować emocje, które pojawiają się później. Stajesz się świadomy tych rzeczy, które wywołują w tobie emocje. A kiedy te emocje nadchodzą, umiesz je rozpoznać i wykorzystać strategie, o których Seneka powiedział nam 2000 lat temu. To zdumiewające, że nasze dzieci, i można to zobaczyć na filmie, myślą tak samo, jak ten wielki filozof stoicki. I tak, filozofia może w pewnym sensie pomóc nam wszystkim radzić sobie z presją lub stresem. Boecjusz mówił o efekcie pocieszenia ze strony filozofii. Wiele osób będzie twierdziło, że tak naprawdę nie można uzyskać pocieszenia z filozofii, ale myślę, że filozofia to coś więcej niż powszechnie się wydaje. Dotyczy ona również umysłu i pracy umysłu, a także pewnego prorozwojowego nastawienia. Bardzo ważne jest uczenie dzieci różnicy między nastawieniem prorozwojowym (ang. growth mindset) a nastawieniem zakotwiczonym (ang. fixed mindset) oraz umiejętności odnoszenia się do tego rozróżnienia w taki mniej więcej sposób: „Zaraz, zaraz, jakie jest moje nastawienie? Jaką strategię filozoficzną mogę zastosować? Co powiedziałby o tym Arystoteles? Co mówił o tym Platon?”. Te dzieciaki to robią, to jest fantastyczne i rozprzestrzenia się na całą szerszą społeczność. Chodzi o to, aby dać naszemu społeczeństwu poczucie pewności siebie. Filozofia nie zamyka się w czterech ścianach naszej szkoły, ale tak jak sok rozpuszcza się w wodzie, tak ona przenika, wycieka do społeczeństwa, a nawet poza nasze społeczeństwo, do szerszego świata.

W filmie, mówiąc o strategiach i myśleniu filozoficznym, używasz „tablicy filozoficznej” do rozwiązywania konfliktów. Jak działa taka tablica?

Szczerze mówiąc, tablica filozoficzna to jedna z najwspanialszych rzeczy, jakie wprowadziliśmy w naszej szkole. Powiedzmy to tak: reakcyjne działanie na podwórku prowadzi do refleksyjnego działania w szkole. Dzieci podchodzą od czasu do czasu do tablicy filozoficznej (na przykład po bójce czy kłótni – przyp. tłum) w gabinecie dyrektora i rozmawiamy: „Co się stało? Co powinno się stać? Co powinieneś teraz zrobić?”. Mam na niej też pytanie:  „Co to jest X?” albo „Życie jest…”. I z tym sokratejskim pytaniem, czym jest X, myślą o tym, jak znaleźć rozwiązanie na to, co się wydarzyło. A więc nagle zaczynają brać udział w filozoficznym dociekaniu: Kim jest przyjaciel? Czym jest szacunek? Jakie są konsekwencje przeznaczenia/losu? Na tym polega moja rola. Rozmawiamy o tym. Pytam ich, jak poszło im z filozoficzną tablicą. Powiedzmy, że chodziło o przyjaciela. Pytam: „Pamiętasz, jak Arystoteles powiedział, że przyjaciel to… Co o tym myślisz?”. Czasami mnie testują,  pytają co powiedział i co ja myślę, wtedy odpowiadam: „Cóż, gdybym powiedział to: …, czy pomyślałbyś, że mam rację?”. Staram się nie wyrażać opinii, bo wtedy oni mogliby zasugerować się tym, co powiem i odejść ze stwierdzeniem: „Och, to taka była odpowiedź!”. Cóż, nie chcę, żeby kiedykolwiek tak się stało. Chcę, żeby odeszli z własnymi przemyśleniami. Oczywiście pod koniec różnych filozoficznych dociekań dzieci pytają jaka była odpowiedź? Znów odpowiadam: „Gdybym powiedział to: …, to co byś pomyślał?” albo: „Jeśli  powiedziałem tak: …, co byś pomyślał?”. A oni po prostu patrzą i myślą: „Aha!”. Tablica filozoficzna jest genialna. Myślę, że niektórym nauczycielom również nie zaszkodziłoby jej czasem użyć i pomyśleć o sobie.

Co byś powiedział, aby zachęcić innych dyrektorów i nauczycieli do wprowadzenia filozoficznych dociekań w szkołach?

Obejrzyjcie film, przeczytajcie książkę. Spójrzcie na społeczność, która leczy się z traumy. I na wpływ, jaki filozofia wywarła na tę społeczność i jak podniosła społeczność z dna. Wszyscy chcemy, aby dzieci były pewne siebie i elokwentne. Nie ma znaczenia, czy mają coś zaprezentować, czy o czymś rozmawiać, ważne, jak pewne są siebie i jak potrafią się wyrazić. Nie chodzi jednak tylko o to, jak mówią, ale też o to, jak skutecznie słuchają. Skuteczne słuchanie jest bardzo ważną umiejętnością, ponieważ dzieci uwielbiają rozmawiać, ale tak naprawdę nie lubią słuchać. Kiedy chłopcy słuchają się nawzajem w klasie, mogą usłyszeć dziesięć różnych punktów widzenia, zanim nadejdzie ich kolej, by coś powiedzieć. W tej formacji podkowy, którą stosujemy, oni słuchają, są w stanie odnieść się do tego, co słyszeli i powiedzieć: „Cóż, zgadzam się z Łukaszem, ale nie zgadzam się z Kevinem”, a to świetna umiejętność sama w sobie, ponieważ zmusza ich do myślenia w kreatywny i krytyczny sposób. Analizują argumenty, krytykują argumenty, a nie wstają, żeby rozwiązać problemy pięściami. Po prostu słuchają i starają się zrozumieć, co mówią inni. Uwielbiam to, ponieważ wiele dzieciaków i tak już przychodzi z uformowanymi w domu opiniami, z tym, jak zostały wychowane, a potem słyszą coś innego od kogoś, kto został inaczej wychowany. Trudno przecenić uprawianie filozoficznych dociekań. Dzięki nim nauczyciel staje się skuteczny w stawianiu pytań, a dzieci stają się pewne siebie. Niezależnie od tego, na jaki temat podejmą rozmowę, będą miały wyrobione własne zdanie.

A w praktyce? Jak mogłoby się to zadziać w szkole, co należałoby zrobić, aby wdrożyć filozofię w szkole?

Świetne pytanie. Oczywiście moją pierwszą metodą był sposób, jaki proponuje The Philosophy Foundation. Doświadczenie, które posiadają, bogactwo wiedzy nie mają sobie równych. Ale wymaga to też istnienia lidera w szkole. Wymaga czempiona filozoficznego, entuzjastycznego nauczyciela, wicedyrektora lub dyrektora. Potrzeba też kogoś, kto przyjdzie i pokaże, jak to zrobić, tak jak czyni to na przykład The Philosophy Foundation w Wielkiej Brytanii, czyli kogoś, kto położy podwaliny, wprawi szkołę w ruch, przeszkoli cały personel, a następnie skupi się na tym jednym liderze filozofii. Ale trzeba w to wierzyć, trzeba w to włożyć pracę. Raczej nie jest to coś, co przyjdzie bardzo łatwo, zwłaszcza jeśli ktoś nigdy wcześniej nie zajmował się filozofią. Ale  rezultaty tego przedsięwzięcia będą potem widoczne, posłuży ono podniesieniu poziomu osiągnięć dzieci w twojej szkole. Więc zacznij od mojej książki, albo od The If Machine Worleya lub wielu innych świetnych książek o filozofii i filozofowaniu z dziećmi, które można wykorzystać w szkole. Ale przede wszystkim odważ się myśleć inaczej. Jeśli się na to pokusisz, , pewnego dnia zobaczysz społeczność szkolną, z której będziesz bardzo dumny, zobaczysz, że twoi chłopcy i dziewczęta są pewni siebie. Każdy z nas, kto ma dzieci, kto ktokolwiek uczył dzieci, chce by odniosły sukces, były mądre i życzliwe, a filozofia w tym pomaga.

Jestem niezmiernie szczęśliwy, że film będzie można zobaczyć w Polsce, że są plany projekcji Młodego Platona. Powiedz, gdzie i kiedy. I czy będzie można spotkać ciebie?

Będę w Warszawie, w kinie Pałacu Kultury i Nauki na festiwalu filmowym w maju br. Po seansie będzie też czas na pytania i odpowiedzi.

Wywiad przeprowadził i przetłumaczył Łukasz Krzywoń.


Kevin McArevey – szkole podstawowej dla chłopców Holy Cross Boys’ PS jestem dyrektorem od 9 lat, a nauczycielem od 25. Jestem żonaty z Grainną i mam cztery piękne córki: Rachel, Grace, Erin i Jane. Dlatego to dość zabawne, że jestem dyrektorem szkoły w której uczy się prawie 400 chłopców. W wolnym czasie jestem instruktorem 5 Dan w ju-jitsu, a także – kiedy nie wyprowadzam mojego psa San – dużo jeżdżę na rowerze górskim. Jako zapalony czytelnik tekstów filozoficznych muszę powiedzieć, że Arystoteles jest moim ulubionym filozofem: „Doskonałość to nie jednorazowy akt, ale nawyk”. Dlatego mocno wierzę, że najlepiej uczymy się tego, czego najbardziej chcemy się nauczyć!

Łukasz Krzywoń – magister filozofii, absolwent Uniwersytetu Śląskiego. Jego praca magisterska „Ukryty Blask” ukazała się drukiem w 2005 roku. Autor podręcznika pt. „Filozofuj z dziećmi. Poradnik do prowadzenia filozoficznych dociekań z dziećmi i młodzieżą” oraz redaktor podręcznika pt. „Filozofuj z dziećmi 2. 100 pomysłów na dociekania filozoficzne” wydanych przez Wydawnictwo Academicon. Od 2004 roku mieszka w Irlandii, gdzie pracuje z dziećmi i z młodzieżą, prowadząc m.in. dociekania filozoficzne w szkołach. Specjalista od filozofii dla dzieci z The Philosophy Foundation w Londynie oraz aktywny członek europejskiego stowarzyszenia SOPHIA. Łukasz promuje filozofowanie z dziećmi zarówno w Polsce, jak i w Irlandii. Na co dzień uczy o ochronie środowiska w szkołach dla międzynarodowego programu Eco-Schools (Green-Schools Ireland) oraz prowadzi swoją własną edukacyjną i kreatywną działalność Creative Together. Jest też członkiem zespołu edytorskiego witryny filozofuj.eu, gdzie pisze dla działu Filozofia dla dzieci.

 


Young Plato (Młody Platon) – inspirujący film dokumentalny twórców filmu School Life; dokument przedstawia marzenie dyrektora szkoły, Kevina McAreveya – kochającego Elvisa Presleya indywidualisty, który jest zdeterminowany, aby zmienić losy społeczności śródmieścia nękanej przez miejski rozkład, sekciarską agresję, biedę i narkotyki. Szkoła podstawowa dla chłopców w pokonfliktowym Belfaście w Irlandii Północnej staje się miejscem energicznego kwestionowania przemocy. Dyrektor każdego dnia wysyła swoich młodych podopiecznych do domu uzbrojonych w mądrość starożytnych greckich filozofów. Chłopcy rzucają wyzwanie rodzicom i sąsiadom, by ci porzucili uprzedzenia, które przez dziesięciolecia podtrzymywały wojnę domową na najniższym szczeblu. Młody Platon nuci melodię młodzieńczej pewności siebie w hołdzie potędze tego, co możliwe. Film zdobył wiele międzynarodowych nagród w tym IFTA.

Zapowiedź filmu > tutaj

Projekcje:
Kinoteka (gmach Pałacu Kultury i Nauki, plac Defilad 1, Warszawa)
Sobota, 14 Maja o godz. 18:00,  Niedziela, 15 Maja o godz. 13.30


Zdjęcia ze zbiorów Kevina McAreveya.

 

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

1 komentarz

Kliknij, aby skomentować

  • /młody/ Plato i (contra) Arystoteles to jawna sprzeczność… szczególnie po 24.02.2022 r.
    Jednak nie dla każdego?!
    Why?!
    We have f… WAR! Killing, violence, destroy, death, dead, suicide, the end…

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy