Filozoficzny kącik rodzica

Mamo, tato – pofilozofujmy!

Dzieci zadają dużo pytań. To wyraz ich zaciekawienia światem. Czy wiesz, że dzięki temu możesz rozwinąć w nich wiele umiejętności, których nie nauczą się w szkole, a które pomogą im zarówno w nauce, jak i później – w życiu zawodowym? Wystarczy podjąć próbę filozofowania z dziećmi. Aby Wam to ułatwić, otwieramy na portalu „Filozoficzny kącik rodzica”. Zachęcamy do odwiedzania go.

Choć filozofia kojarzy się nam z wielkimi myślicielami, drążącymi skomplikowane zagadnienia, to wszyscy w jakiś stopniu jesteśmy filozofami, bo niekiedy zmagamy się z pytaniami filozoficznymi, np. „czy postępuję słusznie?”, „czego chcę od życia?”. Dzieci zaś mają szczególne predyspozycje filozoficzne, bo ich umysły są jeszcze wolne od stereotypowego obrazu świata. Ich wspaniała elastyczna wyobraźnia podsuwa im niezwykłe pytania. Niestety w Polsce nie uczy się filozofii w szkole podstawowej, a obecny model edukacyjny nie rozwija większości ważnych życiowo i zawodowo kompetencji. Dodatkowo, badania pokazują, że filozofowanie z dziećmi znacznie wspomaga naukę innych przedmiotów szkolnych i ogólny rozwój umysłowy dziecka (pisaliśmy o tym tutaj oraz tutaj). Warto więc, by rodzice sami zaczęli filozofować ze swoimi dziećmi. Dlaczego?

10 powodów, dla których warto filozofować z dzieckiem

Po pierwsze dlatego, że uczy komunikacji z dzieckiem i jest doskonałą okazją, by wzmocnić wzajemną więź. Buduje u dziecka zaufanie do rodzica, że ten potrafi słuchać, traktuje jego wrażenia, obserwacje, opinie na serio, z uwagą i zrozumieniem.

Po drugie dlatego, że rozbudza ciekawość i dociekliwość u dzieci. We współczesnym społeczeństwie informacyjnym są to cechy bezcenne. Niezwykle też pomocne w nauce szkolnej.

Po trzecie dlatego, że uświadamia dzieciom i – przy okazji – rodzicom, co ich pociechy myślą na dany temat i dlaczego tak myślą. Ułatwia więc z jednej strony zrozumienie postępowania dzieci, a z drugiej – uczy je świadomego budowania przekonań.

Po czwarte dlatego, że uczy samodzielności w myśleniu i wyzwala kreatywność. Filozofowanie jest antonimem wyręczania, a myślenie na własny rachunek jest dźwignią kreatywności. Tę zaś śmiało można nazwać kompetencją XXI wieku.

Po piąte dlatego, że uczy logicznego i krytycznego myślenia. Logika to strażnik myśli, który nie pozwala schodzić im na manowce. Krytyczność myślenia zaś to umiejętność wychodzenia poza proste oceny „Lubię” – „Nie lubię” albo „Podoba mi się” – „Nie podoba mi się”. Zakłada umiejętność spojrzenia na coś z dystansem i analizę, dlaczego to coś lubię albo nie lubię.

Po szóste dlatego, że uczy wyrażania własnych myśli, rozumienia cudzych wypowiedzi i dyskusji z innymi. Umiejętność ubierania własnych myśli we właściwe słowa i poprawnego rozumienia cudzych wypowiedzi (czyli odczytywania, co ktoś ma na myśli) to podstawa wszelkiej komunikacji werbalnej. W życiu ważne jest też, by umieć radzić sobie z odmiennymi opiniami. Słowem: by umieć kulturalnie dyskutować.

Po siódme dlatego, że uczy refleksji. Uświadamia, że każdą myśl, czynność, stan rzeczy można poddać namysłowi i zapytać, jaki jest ich sens, co one dla mnie oznaczają i jaką chcę zająć postawę względem nich.

Po ósme dlatego, że uczy rozpoznawania wartości i kierowania się nimi. Od wartości nie ma ucieczki. Zawsze realizuje się te lub inne wartości. Warto wiedzieć, jakie i dlaczego akurat te.

Po dziewiąte dlatego, że buduje pewność siebie dziecka. Gdy dopuścimy je do głosu, czuje się dostrzeżone, ważne, coraz bardziej pewne siebie. Każdy kolejny etap filozofowania tylko  tę pewność wzmacnia.

Po dziesiąte dlatego, że filozofowanie jest proste i przyjemne. Nie wymaga nakładów finansowych, plansz, kart, pionków ani kostek, a jest przyjemną zabawą, w którą można się bawić właściwie wszędzie.

Jak filozofować z dzieckiem?

Najważniejsze jest to, abyś oddał głos dziecku. Często bowiem, gdy dziecko pyta, nie oznacza to, że chce, żebyś podał mu gotową odpowiedź. Jeżeli zawsze wyczerpująco odpowiadasz na pytanie dziecka, to nie pozwalasz na samodzielne poszukiwanie odpowiedzi. Warto próbować na pytanie dziecka odpowiedzieć dla odmiany „A jak myślisz?”. Często pierwszą reakcją dziecka nieprzyzwyczajonego do samodzielnego poszukiwania odpowiedzi jest po prostu – „nie wiem”. Jednak po konsekwentnej zachęcie rezultat może przerosnąć nasze oczekiwania. Przy okazji dziecko dostaje informacje, że jako rodzice liczymy się z jego opinią i wierzymy, że może samodzielnie znaleźć odpowiedź. Można zauważyć zależność, że gdy jako dorośli rozmawiamy z dzieckiem w partnerski sposób, dziecko wchodzi na wyższy poziom i zaczyna nam udzielać zaskakująco dojrzałych odpowiedzi. W dalszej perspektywie dziecko uczy się samodzielnego myślenia, tworzenia własnych opinii oraz odwagi dzielenia się nimi z otoczeniem. To ma kolosalne znaczenie dla jego przyszłości.

O czym filozofować?

Filozofując z dzieckiem, nie musimy podejmować ciężkich tematów filozoficznych, rodem z dyskusji akademickich. Chodzi bardziej o rozważanie oczywistości, bo to dobre poletko doświadczalne na początek filozofowania z najmłodszymi. Filozofować bowiem to sięgać głębiej, poza schematy, oczywistości, stereotypy i pytać o sens, znaczenie.

Tematy mogą być dowolne – najprostsze codzienne czynności, zagadnienia ludzkiego ciała, doznań świadomych, jak wrażenia wzrokowe czy słuchowe, zjawiska przyrody, relacje międzyludzkie oraz wiele innych rzeczy, które aktualnie interesują dziecko – w zależności od etapu rozwoju. Przy czym filozofować z dzieckiem w przedstawionej tu formie można już od momentu, kiedy nauczy się mówić.

Przykłady pytań dzieci, których można użyć do filozofowania

Dziecko: Dlaczego musimy jeść?
Rodzic: A jak myślisz? Czy naprawdę musimy jeść? Co by się stało, gdybyśmy nie jedli? Czy są istoty, które nie muszą jeść?

Dziecko: Dlaczego każdy ma imię?
Rodzic: No właśnie, dlaczego? Czy imię wpływa na nasze życie? Co by się stało, gdybyśmy byli bezimienni?

Dziecko: Dlaczego musi być noc?
Rodzic: Jak myślisz dlaczego? Jak wyglądałby świat, gdyby nie było nocy? Co by się zmieniło w naszym życiu?

Dziecko: Dlaczego ludzie się kłócą?
Rodzic: Też nad tym się zastanawiam. A czym dla ciebie jest kłótnia? Czy zawsze ma złe konsekwencje? Czy są ludzie, którzy lubią kłótnie?

Wiele pytań może pozostać bez ostatecznych odpowiedzi. Głównym celem jest podtrzymanie nienasyconej ciekawości światem i proces odkrywania go przez dzieci. W rezultacie więc jest to znakomity sposób wychowywania i rozwijania dziecka na człowieka myślącego odważnie i nieschematycznie, przy czym dla nas dorosłych może to być też przypomnienie, jak kreatywny jest świat dziecięcej wyobraźni.

W kolejnych częściach cyklu pojawią się praktyczne wskazówki, pomysły i przykłady uprawiania domowej filozofii z dziećmi.

opracowali:
Robert Kryński
Dorota Monkiewicz-Cybulska


Drodzy Rodzice,

niniejszym tekstem inicjujemy powstanie nowego działu, w którym będą publikowane materiały do zabaw i rozmów filozoficznych z dziećmi w zaciszu domowym. Jest to odpowiedź na prośbę rodziców, którzy zwracają się do nas o konkretne wskazówki do filozofowania z dziećmi. Jeśli chcecie zapoznać się z metodami, w jaki sposób pogłębiać u dzieci tę naturalną ciekawość, wrażliwość i zdumienie nad światem oraz jak zachęcać by to wyrażały – zapraszamy do działu „Filozoficzny kącik rodzica”.

Zachęcamy też gorąco do przesyłania do naszego działu rezultatów filozoficznych dociekań z dziećmi w postaci cytatów z wypowiedzi dziecka, prac plastycznych lub w innej. Będziemy je publikować w dziale: „Filozofia okiem dziecka”. Zapraszamy też rodziców do dzielenia się doświadczeniem i pomysłami, jak wplatać filozofię w czas spędzony z dzieckiem. Mile widziane będą też refleksje z przeprowadzanych tego typu aktywności.

Maile prosimy kierować na adres: dorotamc@academicon.pl
W tytule prosimy podać nazwę działu, którego dotyczy treść maila.


Dorota Monkiewicz-Cybulska – Redaktorka działu „Edukacja filozoficzna” na portalu filozofuj.eu. Absolwentka filozofii teoretycznej KUL oraz historii UMCS, nauczycielka etyki w Szkole Podstawowej im. B. Chrobrego w Lublinie. Mama dwóch ciekawskich chłopców, z którymi chętnie filozofuje. Zainteresowania naukowe: dydaktyka filozofii, etyka środowiskowa i bioetyka. Poza filozofią pasjonuje ją taniec współczesny, który w wolnych chwilach intensywnie uprawia.


Robert Kryński – absolwent filozofii, twórca portalu Academicon oraz filozofuj.eu, redaktor i wydawca. Entuzjasta popularyzacji filozofii, dociekań filozoficznych z dziećmi i amator piłki nożnej.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

1 komentarz

Kliknij, aby skomentować

  • Dlaczego od przedszkola zamiast religii nie można wprowadzić takiej właśnie filozofii lub etyki? Przedmiotu o nazwie: jak myślisz, dlaczego?

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy