Marta Kotarba: Co sprawia, że ty to ty? – scenariusz lekcji etyki/filozofii dla klas IV–VIII

Cele ogóle

• rozwijanie umiejętności wnioskowania
• dostrzeganie różnych punktów widzenia
• kształtowanie umiejętności tworzenia argumentów
• rozwijanie umiejętności uzasadniania podjętej decyzji
• poszerzanie wiedzy dotyczącej tożsamości

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia podstawowe zasady tożsamości,
• charakteryzuje jakości, które czynią ich – nimi samymi,
• uzasadnia, co to znaczy być sobą / być żywym
  opisuje, co sprawia, że my to my (ciągłość ciała, umysłu, duszy i / lub inne)

Treści kształcenia

• problem zmiany
• tożsamość
• ciągłość ciała / duszy

Metody nauczania

• stacyjki zadaniowe,
• dyskusja,
• metoda problemowa – metoda przypadków

Środki dydaktyczne

tablica (klasyczna / interaktywna) + mazaki w różnych kolorach

Formy pracy

• praca z całym zespołem klasowym,
• praca indywidualna

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Część wstępna

Powitanie uczniów przez osobę prowadzącą lekcję, prezentacja tematu oraz przypomnienie zasad pracy (sygnalizujemy chęć zabrania głosu, słuchamy siebie nawzajem, nie przerywamy sobie wypowiedzi, dyskutujemy o poglądach, pomysłach, a nie o osobach itd.)

Wiodący problem: Co sprawia, że my to my?

NaCoBeZU – Na Co Będziemy Zwracać Uwagę? – informacja o celach lekcji dla ucznia

Dziś zajmiemy się poszukiwaniem odpowiedzi o naszą tożsamość. Sprawdzimy, co sprawia, że my to my, a kiedy przestajemy być sobą.

Część główna

Główna część lekcji podzielona jest na trzy rundy – każda po około ok. 10 minut. Jeśli zajęcia odbywają się w sali lekcyjnej, przygotowujemy trzy stacje zadaniowe – jedna ławka to jedna stacja. Każde stanowisko oznaczamy numerami 1, 2, 3. Na każdej stacji umieszczamy też tytuł zadania. Możemy na każdej stacji pozostawić również opis dylematu (aby uczniowie samodzielnie odczytali jego treść – materiał w załączniku).

Nauczyciel czuwa nad sprawnym przebiegiem lekcji i kontroluje czas.

Na wstępie nauczyciel informuje uczniów: W każdej rundzie zostanie przedstawiony scenariusz, a następnie zaoferowane zostaną dwie możliwości do wyboru. Decyzję należy podejmować szybko! Od dokonanych wyborów zależy, czy przeżyjesz, czy zginiesz. Powinieneś zawsze opierać swoją decyzję wyłącznie na chęci przetrwania, utrzymania się przy życiu i zachowania własnej tożsamości – cokolwiek to dla ciebie znaczy.

Runda 1 – Skaner czy statek kosmiczny?
Nauczyciel zapisuje temat rundy na tablicy, a następnie mówi: Naukowcy doszli do wniosku, że został tylko miesiąc zanim grawitacja wewnętrzna Ziemi wciągnie całą planetę w przestrzeń nie większą niż twoja pięść. Naukowcy są w 100% pewni, że wszyscy i wszystko na planecie w momencie implozji zginie. Nie masz innego wyboru, jak zostawić Ziemię. Mamy wystarczające zasoby, aby wydostać wszystkich z planety, możesz wybrać jeden z dwóch możliwych środków transportu.

• METODA 1 – Jedną z metod jest teletransport. Tu, na ziemi, wejdziesz do skanera, który zniszczy twój mózg i ciało, rejestrując dokładny stan wszystkich twoich komórek. Informacje te zostaną natychmiast przesłane do replikatora na Marsie (dotarcie do nich zajmie zaledwie kilka sekund), który następnie utworzy mózg i ciało dokładnie takie, jak twoje, przy użyciu zupełnie nowych materiałów. Osoba na Marsie będzie wyglądać jak ty, myśleć jak ty, w rzeczywistości będzie nie do odróżnienia od ciebie.
• METODA 2 – Drugą metodą transportu jest podróż kosmiczna, która potrwa około dwóch tygodni. Ten wybór jest bardziej ryzykowny, ponieważ istnieje 50% szans, że statek kosmiczny zostanie uderzony przez nadlatujące odłamki i nie zakończy podróży. Możesz zginąć w transporcie. Jednak jeśli podróż zakończy się powodzeniem, twoje ciało i mózg na żadnym etapie nie zostaną zniszczone, jak ma to miejsce w przypadku teletransportera.

Musisz teraz szybko wybrać opcję, która według Ciebie da Ci największą szansę na przeżycie. Jaka jest Twoja decyzja?

Odpowiedzi zapisujemy na tablicy, aby zwizualizować, ilu uczniów wybrało teletransporter, a ilu podróż kosmiczną. Wybrani uczniowie uzasadniają swój wybór. Zachęcamy ich do wypowiedzi, pytając: Czy możesz powiedzieć coś więcej?, Czy zechcesz powiedzieć, dlaczego wybrała(e)ś tę opcję? Jeśli zajęcia odbywają się w sali lekcyjnej i pozwala na to miejsce, warto poprosić uczniów, aby przenieśli się na jedną lub drugą stronę pomieszczenia w zależności od wybranego środka transportu – np. prawa strona sali to teletransport, a lewa – podróż statkiem kosmicznym. Wtedy poproś uczniów z każdej strony, aby uzasadnili swój wybór. Następnie zapytaj ich, jak mogliby przekonać tych po drugiej stronie, aby dołączyli do nich. Jeśli uczniowie zdecydują się zmienić zdanie, niech przejdą na drugą stronę sali i powiedzą, dlaczego i jak zmieniło się ich myślenie.

Runda 2 – Wirus i Ty
Nauczyciel zapisuje temat rundy na tablicy, a następnie mówi: Wyobraź sobie teraz, że wszyscy dotarli na Marsa niezależnie od podjętej decyzji o sposobie transportu. Jest jednak nowy problem… Życie na Marsie nie okazuje się tak idealne, jak mogłoby się wydawać. Na planecie pojawił się dziwny wirusy, który powodują wiele problemów. Wirus atakuje mózg. Jest szczególnie paskudny, ponieważ psuje ścieżki neuronowe, prowadząc do utraty pamięci i przypadkowej zmiany cech osobowości. Jedna osoba, która miała wirusa, była odnoszącym sukcesy autorem książek historycznych. Teraz nie może napisać ani słowa, ale stał się świetny w tańcu brzucha. Inna osoba była świetną aktorką, a teraz jest nieśmiała, powściągliwa i woli spędzać całe dnie, pielęgnując ogród. (Możesz tu wstawić inne, zabawne przykłady). Niestety złapałeś tego zmieniającego mózg wirusa. Musisz teraz szybko zdecydować, co robić.

• WYBÓR 1 – Lekarze mogą zminimalizować działanie wirusa, zastępując części mózgu zaawansowanymi formami chipów. W twoim przypadku musieliby to zrobić w prawie całym mózgu. Badania pokazują, że możesz być pewien, że wynikiem będzie całkowite zachowanie twoich wspomnień, osobowości, planów, przekonań itd. Będziesz więc w stanie prowadzić normalne życie bez zauważalnych zmian w swojej osobowości. Nie wiadomo jednak, na ile chipy umożliwią Ci bycie elastycznym i adaptowanie się do różnych zmian.
• WYBÓR 2 – Alternatywą jest poddanie się wirusowi, przechorowanie go z następującą zmianą charakteru.

Musisz teraz szybko dokonać wyboru, który Twoim zdaniem da Ci największą szansę na przeżycie. Czy pozwalasz wirusowi działać, czy też zamieniasz swój mózg na system chipów?

Odpowiedzi ponownie zapisujemy na tablicy, aby zwizualizować, ilu uczniów wybrało chipy, a ilu przechorowanie wirusa. Wybrani uczniowie uzasadniają swój wybór. Jeśli zajęcia odbywają się w sali lekcyjnej i pozwala na to miejsce, warto ponownie poprosić uczniów, aby przenieśli się na jedną lub drugą stronę pomieszczenia i postępować, jak poprzednio.

Runda 3 – Reinkarnacja czy zamrożenie?
Nauczyciel zapisuje temat rundy na tablicy, a następnie mówi: Postęp medyczno-technologiczny umożliwił odkrycie, że reinkarnacja rzeczywiście ma miejsce. Wydaje się, że jest jakaś niematerialna część – nazwijmy ją duszą – we wszystkich istotach ludzkich. Po śmierci dusza opuszcza ciało i wchodzi do ciała nowo narodzonego zwierzęcia lub człowieka. Nie zabiera wspomnień, chociaż uważa się, że może mieć pewien wpływ na określenie charakteru danej osoby, ale biorąc pod uwagę silny wpływ genów i wychowania, uważa się, że efekt ten jest stosunkowo niewielki. Pogłębione badania nad ludzkimi duszami pokazują jednocześnie, że dusze giną, jeśli są przechowywane w temperaturze poniżej punktu zamarzania dłużej niż tydzień. Te fakty są niezbędne do dokonania ostatniego wyboru.

Jesteś bardzo chory, ale naukowcy spodziewają się, że będą w stanie cię wyleczyć za około dwa lata, ponieważ pracują nad leczniczą recepturą. Naukowcy opracowali technikę głębokiego zamrażania ludzi, umożliwiając im późniejsze ożywienie z nienaruszonymi wspomnieniami i charakterem. Masz więc dwie możliwości:

• WYBÓR 1 – Pozwalasz chorobie zrobić swoje, więc twoje ciało umrze, ale twoja dusza przejdzie do nowonarodzonego zwierzęcia lub człowieka i będzie żyła bez ryzyka rozpłynięcia się w nicości.
• WYBÓR 2 – Poddajesz się głębokiemu zamrożeniu do momentu opracowania leczniczej receptury. To zniszczy twoją duszę. Nie wiadomo też, jak zachowa się twoje ciało po rozmrożeniu, czy nie zajdą w nim inne procesy, które spowodują, że zapadniesz na inne choroby.

Musisz dokonać wyboru, który Twoim zdaniem da Ci największą szansę na przeżycie – pozwolenie twojej duszy na reinkarnację, czy poddanie się głębokiemu zamrożeniu w oczekiwaniu na lek?

Odpowiedzi ponownie zapisujemy na tablicy, aby zwizualizować, ilu uczniów wybrało reinkarnację duszy, a ilu poddanie się głębokiemu zamrożeniu. Wybrani uczniowie uzasadniają swój wybór. Jeśli zajęcia odbywają się w sali lekcyjnej i pozwala na to miejsce, warto ponownie poprosić uczniów, aby przenieśli się na jedną lub drugą stronę pomieszczenia i postępować, jak w poprzednich rundach.

Część końcowa

Aby zakończyć ćwiczenie, porozmawiaj o eksperymencie myślowym jako całości, zachęcając uczniów do podzielenia się swoimi przemyśleniami. Możesz zapytać swoich uczniów:

• • Która runda była najtrudniejsza / najłatwiejsza do rozstrzygnięcia?
  • Jakie czynniki wpływały na podjęte decyzje?
  • Co to znaczy przeżyć, być żywym w każdej rundzie?
  • Co sprawia, że ty to ty? (ciągłość ciała, umysłu, duszy i / lub inne?)
  • Co sprawia, że przestajemy być sobą? Jak to rozumieć?

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.