Marta Kotarba: Tożsamość i zmiana – scenariusz zajęć dla klas IV–VIII

Cele ogóle

• rozwijanie umiejętności dostrzegania różnych punktów widzenia,
• kształtowanie umiejętności dociekania, wyjaśniania,
• kształtowanie umiejętności tworzenia argumentów,
• rozwijanie umiejętności porozumiewania się z innymi.

 Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia podstawowe zasady tożsamości, czyli co jest istotą istnienia przedmiotu,
• charakteryzuje jakości, które czynią ich – nimi samymi,
• charakteryzuje właściwości doczesne (jakości, które mogą zmieniać się w czasie, jak kolor przedmiotu),
• porównuje właściwości doczesne w porównaniu z trwałymi lub definitywnymi cechami (które nie zmieniają się w czasie, jak np. DNA).

Treści kształcenia

• problem zmiany
• tożsamość
• właściwości doczesne
• właściwości trwałe

Metody nauczania

• dyskusja,
• burza mózgów
• metoda projektu

Środki dydaktyczne

• tablica (klasyczna / interaktywna) + mazaki w różnych kolorach
• materiały plastyczne – kartki, kredki, flamastry

Formy pracy

• praca z całym zespołem klasowym,
• praca w grupach,
• praca indywidualna

PRZEBIEG ZAJĘĆ

 Część wstępna

Powitanie uczniów przez osobę prowadzącą lekcję, prezentacja tematu  oraz przypomnienie zasad pracy (sygnalizujemy chęć zabrania głosu, słuchamy siebie nawzajem, nie przerywamy sobie wypowiedzi, dyskutujemy o poglądach, pomysłach, a nie o osobach itd.)

 Wiodący problem: Tożsamość i zmiana. Czy coś może być zdefiniowane przez nietrwałe cechy (a jeśli tak, to w jaki sposób)?

 NaCoBeZU – Na Co Będziemy Zwracać Uwagę? – informacja o celach lekcji dla ucznia

 Dziś zajmiemy się poszukiwaniem odpowiedzi o tożsamość. Sprawdzimy, jak można rozumieć tożsamość osób oraz przedmiotów. Jakie są podobieństwa między przedmiotami i ludźmi? Czy mogą być zdefiniowane przez to samo? 

Część główna

1. Statek – Nauczyciel rysuje na tablicy prosty statek (wystarczy kadłub, maszt i żagiel) i prosi uczniów o nadanie statkowi nazwy. Następnie opowiada historię statku:

1.   nadciąga burza, żagiel jest rozdarty i trzeba go wymienić – nauczyciel prosi jednego z uczniów o narysowanie nowego żagla;
2. z biegiem czasu maszt gnije – nauczyciel prosi kolejnego ucznia o narysowanie nowego masztu;
3. pewnej mglistej nocy statek rozbija się o skałę i w jego kadłubie tworzy się duża dziura — niech inny uczeń narysuje całkowicie nowy kadłub statku.

Efektem końcowym jest statek z całkowicie wymienionymi wszystkimi częściami.

2. Dyskusja – Nauczyciel pyta, czy ten statek to nadal ten sam statek (wstaw nazwę statku, którą nadali mu uczniowie)? Można zorganizować głosowanie i zapisać na tablicy ile osób jest za, a ile jest przeciw, a następnie zapisywać przedstawiane przez uczniów argumenty. Jeśli zdaniem uczniów jest to ten sam statek – dopytujemy – co sprawia, że ​​jest to ten sam statek? Jakie właściwości lub cechy statek wytrzyma nawet po wymianie wszystkich części? Jeśli uczniowie uważają, że jest to już inny statek – dopytujemy – w którym momencie statek przestał być statkiem (wstaw tutaj nazwę statku, którą nadali mu uczniowie)?
3. Muzeum – Nauczyciel prosi uczniów, aby wyobrazili sobie, że stare, uszkodzone części statku są składane w muzeum – do muzeum wstawiany jest statek (wstaw tutaj nazwę statku, którą nadali mu uczniowie). Po jakimś czasie, również kolejne części statku są składane do muzeum. Czy wszystkie części to jeden i ten sam statek, czy to dwa różne statki?

Podczas dyskusji zwracaj uwagę na następujące kwestie:

• Uczniowie mogą próbować uciec przed paradoksem, mówiąc, że nowy statek wygląda inaczej (stylem lub kolorem) i dlatego nie jest już tym samym statkiem. Zachęcaj uczniów, aby nie zwracali uwagi na różnice powstałe podczas rysowania statku i zamiast tego skupiali się na kwestii tożsamości (cechy doczesne i trwałe).
• Uczniowie mogą powiedzieć, że nowy statek to nie to samo, co stary statek, ponieważ bardzo się zmienił, więc nie może być już wyjściowym statkiem. Zachęcaj uczniów, aby zastanowili się nad tym, że kiedy ktoś dorasta też bardzo się zmienia i czy to znaczy, że nie jest tą samą osobą? Na czym polega ta „inność”? Pomagaj uczniom w uchwyceniu tego, jak możemy zrozumieć, że różne przedmioty i ludzie są tacy sami w czasie i czy te zmiany wymagają zmiany tożsamości czy po prostu zmian pewnych cech.

Część końcowa

Diagram Venna – Nauczyciel pomaga uczniom połączyć w całość pomysły z zajęć. Pyta uczniów – jakie są podobieństwa między przedmiotami i ludźmi? Czy mogą być zdefiniowane przez te same lub podobne cechy? Czy zarówno przedmioty, jak i ludzie mogą mieć części, które się zmieniają w czasie (bez zmiany tożsamości) i części stałe (części, które się nie zmieniają w czasie i zmieniają tożsamość, jeśli zostaną zmienione)? Zapisuj pomysły uczniów, dotyczące porównania obiektów i ludzi oraz zasady tożsamość, którą odkryli na tablicy tworząc diagram Venna. Diagram Venna  umożliwia wizualizację danych w jasny i skuteczny sposób. Wykorzystuje nachodzące na siebie koła lub inne kształty, aby pokazać logiczne zależności pomiędzy dwoma lub więcej zestawami elementów. Często używa się go do graficznego porządkowania rzeczy, zaznaczając, że elementy są podobne lub różnią się od siebie.

Możliwa kontynuacja – follow-up PBL — project based learning

 PROJEKT 1 – CZY TO NADAL TA SAMA OSOBA?

Nauczyciel dzieli uczniów na grupy po ~ 3–5 osób. Każda grupa otrzymuje inny eksperyment myślowy do przeanalizowania i przygotowuje się do prezentacji (uczniowie mogą przygotować diagramy Venna).

1. Tadeusz miał poważny wypadek. Część jego mózgu została uszkodzona, powodując zmiany w jego osobowości. Jego relacje z przyjaciółmi stały się zupełnie inne. Czy Tadeusz jest nadal Tadeuszem?
2. Jolanta obudziła się pewnego dnia bez wspomnień. Wszystkie inne funkcje organizmu nie uległy zmianie, ale nie pamiętała niczego, co wydarzyło się wcześniej. Czy Jolanta jest nadal Jolantą?
3. Kajetan poddał się teleportacji na inną planetę. Jego ciało zostało rozbite na tysiące kawałków. Następnie kawałki jego ciała zostały odtworzone i ponownie złożone w celu utworzenia oryginalnego ciała oraz osobowości. Czy Kajetan jest nadal Kajetanem sprzed teleportacji?

PROJEKT 2 – CZY TO NADAL TY?

Nauczyciel prosi uczniów o przyniesienie na zajęcia* dwóch zdjęć – jednego z wczesnego dzieciństwa i drugiego bieżącego. Każdy z uczniów przykleja zdjęcia na kartkę – najlepiej dużą np. formatu A3. Przy każdym zdęciu uczniowie wpisują cechy jakościowe siebie jako bobasa i siebie obecnie. Mogą opisać, co lubili wtedy i lubią teraz, czym się zajmowali, gdy byli maleńcy, a czym się zajmują teraz, w jakich rolach funkcjonowali wtedy, a w jakich są obecnie. Na zakończenie uczniowie przygotowuje się do prezentacji tego, co stanowi, że na obu zdjęciach jest nadal ta sama osoba (mogą wykorzystać diagram Venna).

* Projekt może też być wykonany jako zadanie realizowane poza godzinami lekcji.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.