Marta Kotarba: W poszukiwaniu początków świata – scenariusz cyklu zajęć dla klas IV–VIII

Ilość jednostek w cyklu: 2
Czas trwania: 2x45 min.

Cele ogólne

• Rozwijanie umiejętności dostrzegania różnych punktów widzenia.
• Kształtowanie umiejętności pracy z tekstem, dociekania, wyjaśniania.
• Kształtowanie umiejętności porozumiewania się z innymi.
• Rozbudzanie zainteresowania problemem początków świata.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, czym jest arché,
• wymienia pierwszych filozofów przyrody,
• wymienia prazasady świata wskazywane przez jońskich filozofów przyrody,
• uzasadnia, dlaczego pytanie o prapoczątek świata jest tak inspirujące,
• analizuje fragmenty tekstów filozoficznych.

Treści kształcenia

• początek świata
• filozofia przyrody
• jońscy filozofowie przyrody

Metody nauczania

• dyskusja
• burza mózgów
• mapa myśli
• praca z tekstem

Środki dydaktyczne

• tekst notatki dla ucznia
• materiały plastyczne – kartki, kredki, flamastry
• karta cytatów dla ucznia
• karta pojęć / osób dla ucznia

Formy pracy

• praca z całym zespołem klasowym,
• praca w grupach,
• praca indywidualna

Przebieg zajęć

Lekcja 1

Część wstępna

Powitanie uczniów przez osobę prowadzącą lekcję, prezentacja tematu oraz przypomnienie zasad pracy (sygnalizujemy chęć zabrania głosu, słuchamy siebie nawzajem, nie przerywamy sobie wypowiedzi, dyskutujemy o poglądach, pomysłach, a nie o osobach itd.).

Wiodący problem: Skąd wziął się świat? Co było na początku?

NaCoBeZU – Na Co Będziemy Zwracać Uwagę? – informacja o celach lekcji dla ucznia

Dziś zajmiemy się poszukiwaniem odpowiedzi o prapoczątek świata. Sprawdzimy, co na ten temat mieli do powiedzenia pierwsi filozofowie.

Część główna

1. Rozgrzewka. Nauczyciel podkreśla, że ludzi od zawsze ciekawiło, skąd wziął się świat i oni sami i dlatego poszukiwano różnych wyjaśnień. Pyta Uczniów, czy wiedzą, jak początek świata wyjaśniali starożytni Grecy. Czy znają jakieś greckie mity, które dotyczą stworzenia świata? Czy wiedzą, jak Grecy wyjaśniali poszczególne zjawiska przyrody. Aby pomóc dzieciom uchwycić mitologiczne tłumaczenie początków świata oraz zjawisk w nim występujących (bogowie, którzy kreują świat i mają na niego wpływ, np. „gdy Zeus jest zły, to ciska piorunami i jest burza”), można też spytać o inne mitologie (nordycką, słowiańską). Pozwoli to łatwo pokazać później przejście od mitu do logosu i poszukiwania wyjaśnień opartych na prawach przyrody. W trakcie rozmowy o greckiej mitologii można również pokazać na mapie Jonię i wyjaśnić, że to starożytna kraina zasiedlona przez Greków, którzy w różny sposób próbowali tłumaczyć początki świata.

2. Refleksja. Nauczyciel podsumowuje rozmowę, zwracając uwagę, że początkowo ludzką ciekawość zaspokajały odpowiedzi płynące z mitologii, z czasem jednak przestała ona wystarczać. Wtedy zaczęto zadawać pytania o to, co najbardziej pierwotne – arché (άρχή), i szukać pozareligijnych odpowiedzi. Nauczyciel zapisuje na tablicy wyrażenie: Mythos à Logos i prosi Uczniów o zanotowanie tego prostego grafu, który ilustruje ważne przejście w myśleniu o początkach świata – od wyjaśnień religijnych do próby stawiania hipotez naukowych, bazujących na obserwacji przyrody.

3. Praca z tekstem. Nauczyciel rozdaje Uczniom tekst do analizy (Karta pracy Ucznia 1). Uczniowie wklejają go do zeszytu. Po odczytaniu tekstu, nauczyciel pyta, jak uczniowie rozumieją to, czym jest arché i kim byli „poszukiwacze arché”. Pytamy Uczniów, jak myślą – dlaczego filozofowie różnie wyjaśniali pierwszą zasadę świata, skąd się brały te różnice.

4. Mapa myśli. Dzielimy uczniów na 3–4‑osobowe grupy i rozdajemy im materiały plastyczne – arkusze papieru, kredki, flamastry itp. Prosimy, aby na środku kartki zapisali słowo: ARCHÉ i zaprojektowali mapę myśli, zgodnie z informacjami z tekstu. Uczniowie mogą wykonywać rysunki, wpisywać hasła itp.

Część końcowa

Podsumowanie zajęć. Po zakończeniu prac mapy myśli wieszamy w widocznym miejscu w sali i omawiamy je.

Możliwa kontynuacja w postaci pracy projektowej

Projekt fotograficzny – W poszukiwaniu arché.

Uczniowie wykonują zdjęcia według własnego pomysłu. Tematem projektu fotograficznego jest: poszukiwanie arché. Następnie odbywa się wystawa zebranego materiału, połączona z dyskusją – czego jest najwięcej na zdjęciach, która prazasada świata dominuje i dlaczego?

Lekcja 2

Część wstępna

Powitanie uczniów przez osobę prowadzącą lekcję, prezentacja tematu oraz przypomnienie zasad pracy (sygnalizujemy chęć zabrania głosu, słuchamy siebie nawzajem, nie przerywamy sobie wypowiedzi, dyskutujemy o poglądach, pomysłach, a nie o osobach itd.)

Wiodący problem: Dlaczego tak trudno ustalić, co było na początku?

NaCoBeZU – Na Co Będziemy Zwracać Uwagę? – informacja o celach lekcji dla ucznia

Dziś kontynuujemy temat poszukiwania pra-początków świata. Poznamy poglądy jońskich filozofów przyrody.

Część główna

1. Praca z tekstem. Uczniowie pracują w parach. Nauczyciel rozdaje każdej parze kartę pracy z cytatami (Karta pracy Ucznia 2) oraz kartę pracy z hasłami (Karta pracy Ucznia 3). Uczniowie w parach odczytują cytaty i próbują przyporządkować myśl do osoby / pojęcia. Zachęcamy Uczniów do skorzystania z notatek z zeszłych zajęć oraz z map myśli, które samodzielnie stworzyli.

2. Dyskusja. Uczniowie kolejno odczytują na głos wybrany cytat oraz autora. Nauczyciel moderuje dyskusję o każdym cytacie, zbiera uczniowskie wrażenia i myśli oraz dba o prawidłowość rozwiązania zadania.

Część końcowa

Podsumowanie zajęć. Uczniowie wybierają ten cytat, który najbardziej się im podoba a osoby chętne uzasadniają, dlaczego właśnie ta myśl inspiruje je najbardziej.

W ramach podsumowania zajęć, można również zagrać w kahoota. Zapraszam do skorzystania z quizu opracowanego przeze mnie, albo stworzenia własnego.

Link do kahoota:
https://create.kahoot.it/share/jonska-filozofia-przyrody-ssp26/e4bfe99b-28b4-470f-aef8-c750358c0dd6

Możliwa kontynuacja w postaci pracy projektowej

Wybory Najlepszego Filozofa

Chętni Uczniowie wcielają się w rolę wybranego filozofa – Heraklita, Talesa, Anaksymandra, Anaksymenesa. Każdy z Uczniów przygotowuje kampanię wyborczą, mającą przekonać innych do tego, że jego poglądy na prazasadę świata są najlepsze. Następnie każdy z Filozofów przedstawia swoje argumenty, próbując przekonać innych do swoich racji.

Po zakończeniu prezentacji Uczniowie głosują (można opracować karty do głosowania, powołać Komisję). Wygrywa Filozof z największą liczbą głosów. Ja realizując ten projekt wręczam Uczniom kapelusze z imionami poszczególnych Filozofów.

Co było pierwsze – jajko czy kura? – debata

Chętni Uczniowie przygotowują krótkie (do 5 minut) prezentacje pod wspólnym hasłem: „Co było pierwsze – jajko czy kura?”. Następnie organizowana jest klasowa debata, podczas której eksperci prezentują zebrane dane, a następnie odbywa się dyskusja.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.