Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2024 nr 5 (59), s. 53. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
W czasach, gdy słowo sukces odmieniamy przez wszystkie przypadki, chcemy być najlepsi nieomal w każdej dziedzinie życia (począwszy od starań o dobre wykształcenie, prestiżową pracę przez udane życie rodzinne, na osiągnięciach w kuchni skończywszy), a nasze dokonania skrupulatnie dokumentujemy w mediach społecznościowych, takich książek jak Pochwała porażki Costiki Bradatana nie dość na naszych półkach.
Autor przyjmuje ciekawą perspektywę, z której doświadczenie porażki może być paradoksalnie widziane jako ważny stopień w naszym rozwoju osobistym. Ale tylko pod warunkiem, że odpowiednio podejdziemy do owego doświadczenia. Nasza pogoń za doskonałością powoduje bowiem, że nawet porażkę chcemy jak najszybciej przekuć w sukces. A jej prawdziwa wartość kryje się w tym, że może zaprowadzić nas do pokory, czyli „bezinteresownego szacunku dla rzeczywistości” (Iris Murdoch). Porażka bowiem obnaża nas i stawia do pionu, wytrąca z rutyny i pobudza do refleksji.
Bradatan w swojej książce prowadzi czytelnika przez 4 kręgi porażki: fizyczną (związaną z kruchością tego świata), polityczną, społeczną i biologiczną (ostateczną, w postaci naszej śmierci). Przewodnikami po tych obszarach czyni 4 postacie znane z XX-wiecznej historii: Simone Weil, Mahatmę Gandhiego, Emila Ciorana i Yukio Mishimę. Autor we Wstępie obrazowo przedstawia ich postawy wobec porażki, kreśląc metaforę człowieka jako byka uciekającego przed torreadorem. I tak: Weil sama znika zadziwionemu torreadorowi, Gandhi wymyka się mu jako postać z zupełnie innego świata, Cioran go rozśmiesza, a Mishima – sam staje się torreadorem.
Bradatan przedstawia swoich bohaterów w taki sposób, że mogą nie budzić naszej sympatii, a owo odbrązowiające ujęcie raczej nie zachęca do ich naśladowania: Weil widzimy m.in. jako skrajnie pryncypialną, oderwaną od rzeczywistości, „dziwną” personę; Gandhiego – jako m.in. mającego obsesję na punkcie seksu utopistę, który w dodatku stosował przemoc w rodzinie; Ciorana – jako m.in. pasożyta społecznego i mizantropa, zakochanego przez pewien czas w nazizmie; Mishimę – jako m.in. szaleńca owładniętego obsesyjnym pragnieniem śmierci. (Ale nie zapominajmy, że wszyscy oni są ucieleśnieniem porażki, widzianej tak czy inaczej!). A jednak coś istotnego znajdujemy w ich postawach. Postaci te mają bowiem stać się dla nas inspiracją do zmiany perspektywy, a nie wzorami osobowymi do naśladowania, ich biografie – przywracającym świeżość naszemu oglądowi materiałem na filozoficzne eksperymenty myślowe, a nie gotowymi przepisami na życie.
Autor przypomina, że w starożytności uprawianie filozofii, traktowane jako ćwiczenie duchowe (vide Pierre Hadot), miało na celu m.in. przygotowanie do śmierci. Seneka twierdził, że będziemy wieść lepsze życie, jeżeli nauczymy się dobrze umierać. Bradatan precyzuje: gdy się zaprzyjaźnimy ze śmiercią. A zatem ćwiczmy się, rozmyślając (i czytając) o porażce. Zaprzyjaźnijmy się z nią.
Costica Bradatan, Pochwała porażki. Cztery lekcje pokory, tłum. Dariusz J. Skotarek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2024, 294 s.
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0.
W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
< Powrót do spisu treści numeru.
Interesują Cię recenzje innych książek filozoficznych? Zajrzyj do naszego działu Omówienia i recenzje.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Skomentuj