Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2024 nr 4 (58), s. 53. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Antoni Śmist swoją książką Łów mądrości. Transcendentalno-anagogiczna interpretacja filozofii Mikołaja Kuzańczyka zabiera czytelnika w intelektualną podróż. Jest to podróż w daleką przeszłość, w okres późnego średniowiecza, ale zarazem w granice rozpoczynającej się epoki nowożytnej. Ta wyprawa nie jest zwykłą krajoznawczą wycieczką, ale tropieniem mądrości, polowaniem, wręcz zdobywaniem jej łupów. Tytuł książki wiąże się zresztą z jednym z dzieł Mikołaja z Kuzy, które niedawno zostało udostępnione polskiemu czytelnikowi i pozwoliło na nowe spojrzenie na myśl filozoficzną oraz teologiczną autora Oświeconej niewiedzy.
Filozofia Mikołaja z Kuzy zostaje przedstawiona w trzech odsłonach. Po pierwsze samą filozofię (metafilozofię) Kuzańczyka Antoni Śmist odczytuje jako ćwiczenie duchowe, jako kontynuację starożytnego modelu filozofowania, który tylko z pozoru wydaje się nieobecny w średniowieczu. Celem filozofii jest ćwiczenie intelektu w mądrości, a nie w wiedzy czy uczoności. Ćwiczenie intelektu polega na łączeniu go z afektami, na wznoszeniu się (interpretacja anagogiczna) ku Bogu jako Prawdzie i Dobru. Filozofowanie jest dla Kuzańczyka drogą wiodącą do jedności, do samopoznania, usuwaniem niewiedzy. Jednak i sama niewiedza spełnia niezwykłą rolę.
Po drugie Antoni Śmist uznaje Boga za najważniejszą kategorię filozoficzną Kuzańczyka, który widzi w Nim przedmiot intelektualnych poszukiwań oraz warunek ludzkiego poznania i w ogóle bytowania (interpretacja transcendentalna). W tym aspekcie wszelkie pojęcia transcendentalne, którymi posługuje się umysł (a omawianych w książce jest wiele, w tym oryginalne i zupełnie nowe, wprowadzone przez Mikołaja z Kuzy), są imionami Boga i opisują Jego naturę. Samo ich analizowanie stanowi realizację drogi wznoszenia – celowe działanie umysłu, który zmierza do zjednoczenia z Bogiem.
Po trzecie widzimy, jak Mikołaj z Kuzy rozbudowuje koncepcję intelektu ludzkiego, a zarazem interesująco wiąże metafizykę z epistemologią. Z jednej strony odwołuje się do poznania zmysłowego, ale z drugiej – do koncepcji oświecenia, jakiego dokonuje intelekt; nie uznaje wrodzoności pojęć, ale uznaje za oczywiste i konieczne przyjęcie transcendentalnych warunków poznania; przyjmuje zasadę niesprzeczności, ale też w sposób konieczny postuluje „zbieżność przeciwieństw” (coincidentiae oppositorum). Autor omawianej pozycji uzasadnia, że jedność epistemologii Kuzańczyka jest możliwa dzięki metafizycznemu (i matematycznemu) odczytaniu rzeczywistości, która zależy od jedności Boga.
Książka Śmista jest znakomitą monografią o twórczości Mikołaja z Kuzy, która pozwala na nowo spojrzeć na koniec średniowiecza i początek epoki nowożytnej. Bez tego myśliciela nie można pojąć takich filozofów jak Kartezjusz, Pascal, Leibniz czy Kant. Jest to także monografia o ludzkim intelekcie, który przechodząc przez sprzeczności i paradoksy, zmierza teleologicznie do zgłębienia prawdy.
A. Śmist, Łów mądrości. Transcendentalno-anagogiczna interpretacja filozofii Mikołaja Kuzańczyka, Wydawnictwo Academicon, Lublin 2023.
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
< Powrót do spisu treści numeru.
Interesują Cię recenzje innych książek filozoficznych? Zajrzyj do naszego działu Omówienia i recenzje.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Skomentuj