Natasza Szutta: Widok stąd [recenzja]

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2022 nr 5 (47), s. 49. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.

Książka Barbary Chyrowicz pt. Widok stąd. Dlaczego działamy tak, a nie inaczej? dotyka bardzo ważnej kwestii etycznej – tego, czy możemy w naszych wyborach i działaniach uwolnić się od siebie, m.in. od tego, kim i jacy jesteśmy, skąd pochodzimy, w jakich relacjach pozostajemy z innymi ludźmi, gdzie i kiedy żyjemy, jakie są nasze możliwości i ograniczenia.

Choć to może brzmieć nieco dziwacznie, zwolennicy różnych teorii etycznych narzucają etyce neutralną perspektywę, która jest utożsamiana z całkowitą bezstronnością. Wymaga ona od sprawcy odcięcia się od wszelkich czynników, które zaburzają całkiem neutralny (niezaangażowany) – w ich mniemaniu – jedyny właściwy „etyczny” punkt widzenia. Autorka wbrew tym oczekiwaniom konsekwentnie przekonuje, że nasz – ludzki – punkt widzenia jest zawsze punktem widzenia „stąd” i nie sposób się od niego uwolnić. Co więcej, przyjęcie tej perspektywy nie wyklucza etyczności. „Widok stąd” nie przeszkadza działać moralnie dobrze, być mądrym i wrażliwym człowiekiem ani nie spycha na pozycję etycznego egoizmu czy relatywizmu. Barbara Chyrowicz w swojej monografii bardzo trafnie podnosi – to znaczy zauważa i wzmacnia – znaczenie naszej indywidualnej oraz społecznej tożsamości w rozumieniu i odpowiadaniu na zaistniałe racje moralne.

Książka Barbary Chyrowicz jest bardzo bogata w istotne z punktu widzenia etyki treści. W książce znajdziemy analizy problemu moralnego zaniechania oraz działań dalece wykraczających poza moralne obowiązki, czyli supererogacji. Autorka podejmuje także problem postępu moralnego – czy jest możliwy i co miałby oznaczać. Dla zwolenników transhumanizmu szczególnie ciekawa może być część poświęcona rozważaniom na temat możliwości udoskonalania człowieka pod względem moralnym. W publikacji znajdziemy także bardzo interesujący rozdział o emocjach i ich roli w moralności.

Wszystkie rozważania spina główny cel książki – ukazanie nieuchronnego wpływu niepowtarzalnej perspektywy sprawcy na sposób widzenia sytuacji moralnych oraz podejmowanie wyborów i działanie.

Barbara Chyrowicz, Widok stąd. Dlaczego działamy tak, a nie inaczej?, Wydawnictwo Znak, Kraków 2021, 400 ss.

Natasza Szutta – dr hab. filozofii, prof. UG. Pracuje w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Gdańskiego. Specjalizuje się w etyce, metaetyce i psychologii moralności. Pasje: literatura, muzyka, góry i nade wszystko własne dzieci.