Król poddał zalotnika śmiertelnej próbie: rycerz miał otworzyć jedne z dwóch drzwi. Za jednymi czaił się wygłodniały, dziki tygrys. Za drugimi — piękna hrabina, która darzyła rycerza uczuciem i miała go poślubić, gdyby te drzwi zostały otwarte. Córka króla odkryła tajemnicę drzwi i tuż przed wyborem, którego miał dokonać rycerz, dała mu znak. On z radością podążył za jej wskazówką. Tu opowieść się urywa, pozostawiając czytelnika z pytaniem: „Kto wyszedł zza drzwi — dama czy tygrys?”
Czy ukochana naszego bohatera jest godna zaufania, czy też, zaślepiona namiętnością, wolałaby zobaczyć go raczej martwym niż w ramionach innej? Czytelnicy, samodzielnie dopisując zakończenie tej historii, muszą zmierzyć się z poważnymi zagadnieniami filozoficznymi dotyczącymi między innymi natury ludzkiej – a w szczególności natury kobiecej. Wszystko wskazuje na to, że można podać przekonujące argumenty zarówno za jedną, jak i drugą możliwością.
Gdy filozofowie podejmują tego rodzaju zagadnienia, siłą rzeczy ujawniają się odmienne systemy wartości. Tak jak w wypadku opowieści Stocktona, można proponować różne rozwiązania, które będą z kolei różnie oceniane. Wynika to nieuchronnie z wielości ludzkich doświadczeń. Ważne jednak, by zrozumieć, że nie jest to kwestia wyłącznie gustu, ale również racjonalnej refleksji opartej na obserwacji tego, jak funkcjonuje świat — a w każdym razie tak być powinno.
Przełożyła Olga Akukina
Warto doczytać:
- N. Rescher, The Lady or the Tiger, w: tenże, A Journey through Philosophy in 101 Anecdotes, University of Pittsburgh Press, Pittsburgh 2015, s. 182–183.
Przekład za zgodą Autora i Wydawcy.
Nicholas Rescher – ur. w 1928, zm. w 2024 roku, amerykański filozof związany z Uniwersytetem w Pittsburghu, gdzie kierował Centrum Filozofii Nauki. Autor niemal 100 książek oraz 400 artykułów, w których poruszał zagadnienia z zakresu logiki, epistemologii, filozofii nauki, metafizyki i etyki.
Grafika: Wikimedia Commons
Prowadzenie portalu filozofuj.eu – finansowanie
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.
Skomentuj