Przemyślenia Bouldinga szły w następującym kierunku: załóżmy, że oczekiwana długość życia człowieka nagle wzrosłaby z około siedemdziesięciu do siedmiuset lat. Jakie przewidywalne konsekwencje miałoby tak drastyczne wydłużenie życia dla porządku społecznego i — przede wszystkim — dla systemu ekonomicznego? W swoich analizach Boulding poruszył między innymi takie kwestie, jak:
- rosnące zagęszczenie ludności na skutek tego, ze względu na mniejszą liczbę zgonów,
- ograniczenie możliwości rozwijania talentów nowych pokoleń, ponieważ okres twórczej aktywności geniuszy i osób wybitnych wielokrotnie się wydłuża,
- nagromadzenie majątku pod wpływem procentu składanego.
Przy pomocy tego typu przykładów Boulding uzasadnił tytuł swojego artykułu, pokazując, że znaczne wydłużenie życia nieuchronnie pociągnęłoby za sobą wiele zdecydowanie negatywnych konsekwencji.
Rozważania Bouldinga są niezwykle pouczające z punktu widzenia planowania polityki społecznej. Po pierwsze, pokazują, że sensowne działania w sferze społecznej i politycznej zawsze muszą być prowadzone w sposób systematyczny. Ryzyko niepożądanych skutków ubocznych często bywa nieuniknione.
Zmiany wdrażane „w dobrej wierze” w celu rozwiązania jednego problemu mogą — i zazwyczaj tak się dzieje — wywołać inne problemy. Dlatego, wprowadzając innowacje społeczne, zawsze trzeba dokonać bilansu korzyści i szkód.
Z drugiej strony, rozważania Bouldinga pokazują, jak cenne bywa myślenie nieszablonowe. Zazwyczaj zakładamy, że skoro długie życie jest czymś dobrym, to im ono dłuższe, tym lepsze. Ale hipoteza Metuzalema wyraźnie ilustruje, że tak być nie musi. To, co na pierwszy rzut oka wydaje się korzystne, może prowadzić do nieoczekiwanych i zdecydowanie niepożądanych skutków.
Przełożyła Olga Akukina
Warto doczytać:
Nicholas Rescher, Boulding’s Menace, w: tenże, A Journey through Philosophy in 101 Anecdotes, University of Pittsburgh Press, Pittsburgh 2015, s. 247–248.
Nicholas Rescher – ur. w 1928, zm. w 2024 roku, amerykański filozof związany z Uniwersytetem w Pittsburghu, gdzie kierował Centrum Filozofii Nauki. Autor niemal 100 książek oraz 400 artykułów, w których poruszał zagadnienia z zakresu logiki, epistemologii, filozofii nauki, metafizyki i etyki.
Przekład za zgodą Autora i Wydawcy.
Grafika: Wikimedia Commons [Joseph Wright of Derby, The Alchemist Discovering Phosphorus]
Prowadzenie portalu filozofuj.eu – finansowanie
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.
Skomentuj