Staszek Gut zapowiada spotkanie w Radiu Plus.
Przyjemność rozpoczęcia spotkania przypadła w udziale dyrektorowi Centrum Polsko-Francuskiego, Kazimierzowi Brakonieckiemu, który zażartował, że impreza odbywa się w zarządzanej przez niego jednostce dlatego, że jako poeta szczególnie ceni sobie myślenie. Publiczność w refleksyjny nastrój wprowadziły natomiast dwa cytaty zaproponowane przez prowadzącego – pierwszy z filmu Przypadek Krzysztofa Kieślowskiego, drugi – z książki Free will Sama Harrisa, filozofa-neurologa poczytującego wolną wolę za iluzję.
Poglądowi tego właśnie autora zdawał się sprzyjać prof. Przemysław Gut, który swoje stanowisko zaprezentował jako pierwszy. Filozof zauważył, że wszelkie kontrowersje wokół problematyki wolnej woli narastają wskutek zderzenia ludzkiego przeświadczenia o jej posiadaniu z wynikami badań neurologów, głoszących, że jest to poczucie iluzoryczne. Uczony wyraził przekonanie, że niezależnie od tego, jaką koncepcję świata przyjąć – deterministyczną lub indeterministyczną – wolność jednostki zawsze pozostanie złudzeniem.
Dr Artur Szutta – w opozycji do tego stanowiska – skonstatował, że choć nauka nie stwierdziła istnienia wolnej woli, nie dowiodła również, że ta nie istnieje. Aby dowieść słuszności swojej tezy, gdańszczanin przytoczył wyniki eksperymentu Benjamina Libeta z 1983 roku. Choć w wyniku badań amerykańskiego neurofizjologa udowodniono, że przed podjęciem decyzji w mózgu pojawia się tzw. potencjał gotowości, czyli impuls prowadzący do określonego zachowania, nie stwierdzono jednak, dlaczego czasem się mu ulega, a innym razem nie. Zróżnicowanie reakcji wieńczących proces powstawania tego samego bodźca jest – zdaniem dr. Szutty – dowodem na to, że deterministyczna wizja świata jest nieprawdziwa.
W toku dyskusji ks. dr Karol Jasiński wysunął postulat o złagodzenie stanowisk przedmówców, zauważając przy tym, że nawet neuronaukowcy, którzy przeczą istnieniu wolnej woli, są w swoich wypowiedziach ostrożni. Wiedza o mózgu, co podkreślił filozof z UWM, nie upoważnia bowiem do stwierdzenia, że wiemy wszystko o stanach mentalnych – nie sposób przecież przewidzieć procesów decyzyjnych, zachodzących w mózgu, który przez całe życie człowieka się uczy.
Wypowiedzi filozofów zaintrygowały publiczność. W drugiej części spotkania goście Klubu „Filozofuj!” mierzyli się z pytaniami olsztynian o dobrą i złą wolę w rozumieniu Kanta, tezę Plotyna jakoby zło nie miało idei, o brutum i liberum, heideggerowską koncepcję globum oraz o to, czy wolna wola jest rozciągnięta w czasie, czy też dotyczy tzw. tu i teraz.
Odpowiedzi na te i wiele innych pytań, a także szczegółowe opinie filozofów na temat wolnej woli obejrzeć i wysłuchać poniżej, do czego gorąco zachęcamy.
Kinga Perużyńska
Fot. Kinga Perużyńska
20 maja miałem przyjemność uczestniczyć w debiutanckim spotkaniu klubu „Filozofuj!” w Olsztynie, inspirowanym ostatnim numerem tegoż czasopisma. Głównym tematem była wolna wola, a prelegentami byli dr hab. Przemysław Gut, dr Artur Szutta i ks. dr Karol Jasiński.
Początek spotkania zdominowany został przez długą, ale interesującą wypowiedź dr. Przemysława Guta, który przybliżył temat spotkania. Podkreślił on wpływ współczesnej wiedzy naukowej postrzeganie wolnej woli, odnosząc się przede wszystkim do koncepcji determinizmu. Stwierdzając, że neuronauka przedstawia kolejne argumenty przemawiające za tezą, że nasze działania są zdeterminowane wcześniejszymi czynnikami, uznał on za prawdopodobne, że „wolna wola” jest w rzeczywistości jedynie iluzją. Odmienny punkt widzenia przedstawił dr Szutta, zwracając uwagę na niepewność i zmienność poglądów naukowych, jak również niemożność dowiedzenia determinizmu poprzez nauki empiryczne. Później swoje zdanie przedstawił również ks. dr. Jasiński, opowiadając się „po stronie wolnej woli”.
Początkowe wypowiedzi były rzeczywiście ciekawe, ale nie ukrywam, że spotkanie stało się dla mnie naprawdę interesujące w momencie włączenia się publiczności, która okazała się bardziej zaangażowana niż się tego spodziewałem. Uczestnikom nie brakło śmiałości, by skrytykować tezy prelegentów – jak się okazało, przede wszystkim dr. Guta, który, jako krytyk koncepcji wolnej woli, stał się adresatem licznych uwag. W pewnym momencie odnieść można było wrażenie, że spotkanie stało się jego dyskusją z publicznością przy mediacji dr. Szutty. Zdecydowanie odczuć dało się większość zwolenników koncepcji wolnej woli. Zwracali oni uwagę między innymi na jej utylitarny aspekt – jej znaczenie jako fundamentu moralności. Pojawiły się również postulaty uniezależnienia postrzegania wolnej woli, jako kwestii metafizycznej, od nauk empirycznych, które mogą nie być odpowiednim narzędziem, by szukać odpowiedzi na pytania tego typu. Inny interesujący punkt widzenia przedstawił gospodarz spotkania, Kazimierz Brakoniecki, omawiając zagadnienie ze społecznej i artystycznej perspektywy.
Miałem na początku odczucie, że rozmowa oddaliła się od zagadnienia, odnosząc się zbyt silnie do neuronauki, wątek której rozpoczęty przez dr. Guta stał się kluczowym tematem wypowiedzi dr. Szutty i ks. dr. Jasińskiego. Był to jednak ważny bodziec, który sprowokował, jak sądzę, publiczność do dyskusji, co z kolei uczyniło całe spotkanie znacznie ciekawszym. Muszę przyznać, że udając się na nie, spodziewałem się raczej dominującej rozmowy prelegentów, a zostałem pozytywnie zaskoczony aktywnym kontaktem z publicznością i niezwykle przyjazną atmosferą spotkania.
Piotr Śmieja
Relację ze spotkania w wersji audio można pobrać lub odsłuchać:
Szczególne podziękowania dla:
- gości specjalnych – prof. Przemysława Guta, ks. dr. Karola Jasińskiego, dr. Artura Szutty – za chęć udziału w dyskusji,
- dyrektorowi Centrum Polsko-Francuskiego, Kazimierzowi Brakonieckiemu, za gościnę,
- Kingi Perużyńskiej za wspaniałą relację, zdjęcia oraz pomoc przy organizacji,
- Michała Winogrodzkiego za pomoc przy rozwieszaniu plakatów,
- Krzysztofa Guzka z Radia Plus za promocję spotkania,
- Pawła Piecha oraz Zuzi Szutty za sprzedaż numerów.
Dziękujemy wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób nas wsparli. Spotkanie nie odbyłoby się w takiej postaci bez Waszej pomocy.
Podczas spotkania można było kupić egz. „Filozofuj!” w promocyjnej cenie.
Zachęcamy do obejrzenia relacji wideo ze spotkania.
Zob. relacje z innych spotkań Klubów „Filozofuj!”!
W dyskusji wzięli udział:
Dr hab. Przemysław Gut – Adiunkt Katedry Historii Filozofii Nowożytnej i Współczesnej KUL. Zajmuję się głównie filozofią nowożytną, zwłaszcza metafizyką i epistemologią XVII wieku, oraz filozofią współczesną, szczególnie teorią działania i zagadnieniem wolności. Rozprawa doktorska: Spór monizm-pluralizm w filozofii XVII wieku. G. W. Leibniza uzasadnienie pluralizmu metafizycznego (2002). Rozprawa habilitacyjna: Spinoza o naturze ludzkiej (2012). Więcej informacji > tutaj.
Ks. dr Karol Jasiński – Adiunkt Katedry Prawa Kanonicznego i Filozofii Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Rozprawa doktorska: Martina Bubera koncepcja „zaćmienia Boga” (2009). Zajmuje się antropologią filozoficzną i filozofią społeczną.
Dr Artur Szutta, redaktor naczelny „Filozofuj!” – Filozof, pracownik Uniwersytetu Gdańskiego, specjalizuje się w filozofii społecznej, etyce i metaetyce. Jego pasje to przyrządzanie smacznych potraw, nauka języków obcych (obecnie węgierskiego), chodzenie po górach i gra w piłkę nożną.
Spotkanie poprowadził Staszek Gut z redakcji „Filozofuj!”.
Patronaty
User Review
( vote)
Skomentuj