Wydawnictwo PWN uzupełniło swoją wybitną serię Biblioteki Współczesnych Filozofów o dzieło amerykańskiego filozofa Wilfrida Sellarsa. Książka Nauka, percepcja, rzeczywistość to zbiór artykułów Sellarsa, które możemy określić jako jedne z najważniejszych w jego dorobku. Wprowadził w nich idee na stałe już obecne w nomenklaturze współczesnej filozofii, takie jak koncepcja podziału na dwa obrazy świata (naukowy i manifestujący się) oraz tezę o tzw. micie danych. Trwały ślad, jaki Sellars odcisnął na współczesnej filozofii, zagwarantował mu status klasyka, jednak należy zaznaczyć, że forma, w jakiej prezentuje on swoje idee, nie ułatwia ich łatwego przyswojenia.
Zbiór zaczyna się od eseju Filozofia a naukowy obraz świata, którego słynne pierwsze zdanie wyraża pogląd Sellarsa na misję filozofii: „Cel filozofii – by ująć rzecz abstrakcyjnie – polega na tym, by zrozumieć, jak mają się do siebie, w najszerszym możliwym sensie tego zwrotu, różne rzeczy, w najszerszym możliwym sensie tego słowa”. Sellars przypisuje więc filozofii maksymalistyczne ambicje dostarczenia zrozumienia całego świata. Jednak na przeszkodzie takiemu filozoficznemu zrozumieniu stoi fakt, że dysponujemy różnymi i, jak się wydaje, niekompatybilnymi całościowymi obrazami świata – obrazem naocznym (manifestującym się) oraz obrazem naukowym. Czy te wizje można ze sobą pogodzić? A jeśli nie, to który obraz powinien mieć pierwszeństwo – obraz, który spontanicznie tworzymy, funkcjonując w świecie, czy może obraz, którego dostarcza nam nauka? Odpowiedź Sellarsa wydaje się koncyliacyjna – należy włączyć naukowy obraz świata do „naszego świata”. W tej wizji filozofia staje się narzędziem jednoczącym różne obrazy światy, stąd też jej wszechogarniający charakter.
W eseju Empiryzm a filozofia umysłu Sellars rozprawia się z poglądami, które powielają, jak barwnie to nazywa, „mit danych”. Jego zdaniem filozofowie od zawsze uprawiali grę, w której na pytanie: „Skąd to wiesz?” odpowiadali, wskazując na jakiś fundament dla naszych przekonań, coś, co jest nam w sposób podstawowy „dane” i na czym można oprzeć gmach wiedzy. Sellars odrzuca filozoficzny obraz wiedzy jako słonia, który stoi na żółwiu (a na czym stoi żółw?), ale też jest sceptyczny wobec rozwiązań koherentystów, dla których wiedza stanowi spójną sieć wzajemnie powiązanych twierdzeń (ten obraz Sellars porównuje do „Heglowskiego węża”, zjadającego własny ogon). Dla Sellarsa wiedza nie jest statyczną strukturą, którą można przyjąć lub odrzucić w całości, ale raczej dynamicznym zbiorem twierdzeń, z których każde powinno dać się wymienić lub skorygować.
Zarysowałem ogólnie tylko najpopularniejsze koncepcje obecne w filozofii Sellarsa; zainteresowanych czytelników po szczegóły odsyłam do źródła. Należy jednak pamiętać, że ambicje filozoficzne tego autora były „synoptyczne” – chodziło w nich o „zobaczenie wszystkiego”. Filozofia Sellars funkcjonuje więc na styku różnych tradycji filozoficznych – zarówno kontynentalnych, jak i analitycznych. Znajduje to wyraz w jego stylu, często potocznym i metaforycznym, otwartym na interpretacje. Po książkę powinni sięgnąć ci miłośnicy filozofii, którzy nie boją się takich wyzwań.
Wilfrid Sellars, Nauka, percepcja, rzeczywistość, tłum. S. Wilczewska, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2024, s. 556.
Piotr Biłgorajski – doktor filozofii. Pracownik Instytutu Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Zajmuje się eksperymentami myślowymi. Posiada wygodny fotel.
Prowadzenie portalu filozofuj.eu – finansowanie
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.
Skomentuj