Miłosz Puczydłowski, filozof i badacz religii, w książce Atłasowa podszewka. Co nam zostaje po religii (Znak, 2025) podejmuje zagadnienie postsekularyzmu. Postsekularyzm to określenie na tytułową epokę „po religii”, czyli sytuację, w której religijność – „odczarowana” przez naukę i racjonalizm – powraca w nowych i często zaskakujących formach. Współcześni postsekularni myśliciele (m.in. Jürgen Habermas, Charles Taylor czy Gianni Vattimo) twierdzą, że po okresie intensywnej sekularyzacji Zachód wcale nie pozbył się religii, ale przekształcił ją i wyraża w inny sposób.
Miłosz Puczydłowski w swojej książce stara się pokazać, jak powszechna jest ta nowa forma religijności, ilustrując to na przykładach zaczerpniętych z literatury i popkultury. Analizuje m.in. twórczość Olgi Tokarczuk, wiersze Wisławy Szymborskiej, powieści Orhana Pamuka, a nawet teksty rapera Maty. Odwołuje się także do baśni. W ujęciu Puczydłowskiego paradygmatycznym przykładem postsekularysty jest Bob Dylan, który z buntownika i krytyka religii dokonał duchowego zwrotu ku religijności. W postsekularyzmie nie chodzi jednak o powrót do religii przeszłości, ale raczej o wypracowanie nowej formy religijności, zachowując świadomość wszystkich teologicznych i filozoficznych problemów klasycznej religii. W ujęciu Puczydłowskiego tę postsekularną religijność dobrze ujmuje obraz „słabego Boga”, czyli Boga, który objawia się nie w potędze, lecz w rezygnacji z wszechmocy.
Książka ma formę filozoficznego eseju. Styl Puczydłowskiego łączy precyzję pojęciową z lekkością literackiego wywodu. Autor nie wchodzi w polemikę z religią ani nie próbuje jej bronić – raczej pokazuje, że duchowość nie tyle zniknęła, ile„przesunęła się” w inne obszary życia. Tytułowa „atłasowa podszewka” to metafora tej ukrytej, ale trwałej obecności religijnego wymiaru w świecie, który uznajemy za świecki. Książka Atłasowa podszewka to propozycja dla tych, którzy nie pytają „czy” religia jeszcze istnieje, lecz „gdzie” ją dziś znajdujemy – i co z niej zachowamy.
M. Puczydłowski, Atłasowa podszewka. Co nam zostaje po religii, Wydawnictwo Znak, Kraków 2025, 176 s.
Piotr Biłgorajski – doktor filozofii. Pracownik Instytutu Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Zajmuje się eksperymentami myślowymi. Posiada wygodny fotel.
Interesują Cię recenzje innych książek filozoficznych? Zajrzyj do naszego działu Omówienia i recenzje.
Prowadzenie portalu filozofuj.eu – finansowanie
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.
Skomentuj