Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2022 nr 3 (45), s. 50. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
O pułapkach poznania to drugi tom Dzienników filozoficznych Roberta Piłata, profesora filozofii na Uniwersytecie Kardynała Stanisława Wyszyńskiego. Podobnie jak w pierwszym tomie czytelnik dostaje do ręki zbiór krótkich rozpraw, które w pierwotnej formie pojawiły się jako audycje radiowe.
Książka składa się z 31 rozdziałów, w których autor porusza szereg problemów z zakresu niemal wszystkich dziedzin filozofii, z przewagą wątków epistemologicznych. Każdy rozdział to odrębny esej. W publikacji można znaleźć rozprawy poświęcone takim zagadnieniom jak prawda, racjonalność, ideologie, metafory, świadomość czy zdrowy rozsądek. Tym, co łączy ze sobą wszystkie rozważania, są tytułowe pułapki poznania. Na pierwszy rzut oka teza, że poznanie może być pułapką, wydaje się paradoksalna. Wszak to brak wiedzy naraża nas zwykle na popełnianie błędów, natomiast wiedza powinna nas od tego chronić. Piłat zdaje się jednak twierdzić, że chociaż poznanie samo w sobie jest czymś dobrym, to zbytnia ufność w moce rozumu może prowadzić na manowce. Jak bowiem pamiętamy z historii, coś, co na początku wydawało się racjonalne, prawdziwe lub moralnie słuszne, nierzadko miało tragiczne konsekwencje. Autor nie szuka jednak ratunku w sceptycyzmie, który, negując możliwość posiadania wiedzy, wylewałby dziecko z kąpielą. Eseje stanowią raczej pochwałę intelektualnej rzetelności.
O wyjątkowości książki Piłata świadczy to, że każde zagadnienie pokazane jest z perspektywy zarówno filozoficznej, jak i ogólnokulturowej. Podobnie jak przedstawiciele tzw. trzeciej kultury, którzy „zasypują przepaść” między naukami przyrodniczymi i humanistyką, Robert Piłat wychodzi naprzeciw podziałowi na filozofię i sztukę i stara się pokazać ścisłe związki między tymi sferami kultury. Dzienniki filozoficzne powinni więc docenić zwłaszcza ci czytelnicy, którzy na co dzień stronią od suchych rozpraw filozoficznych. Umiejętne ilustrowanie abstrakcyjnych problemów przykładami z literatury oraz filmów i seriali sprawia, że książkę można polecić nie tylko zawodowym filozofom.
Piotr Biłgorajski
Robert Piłat, O pułapkach poznania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020, ss. 256
Piotr Biłgorajski – doktor filozofii. Pracownik Instytutu Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Zajmuje się eksperymentami myślowymi. Posiada wygodny fotel.
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
< Powrót do spisu treści numeru.
Interesują Cię recenzje innych książek filozoficznych? Zajrzyj do naszego działu Omówienia i recenzje.
Skomentuj