Książka Wojna i motłoch Bartosza Wójcika to wartościowa książka historycznofilozoficzna, w której autor nie tylko przedstawia w ciekawy i w przemyślany sposób myśl polityczną Hegla, ale także stara się przekonać czytelnika do swojej interpretacji. Centralnym punktem tejże jest, po pierwsze, przeświadczenie, że na filozofię polityczną Hegla należy patrzeć przez pryzmat „wojny i motłochu, czyli niedającego się pojednać antagonizmu modernitas”; po drugie, przekonanie, że odczytanie owej filozofii nie jest możliwe bez uwzględnienia kontekstu społecznego i historycznego, w jakim Hegel działał oraz bez osadzenia jej w całości Heglowskiego systemu.
Autor swoją interpretację Hegla konfrontuje z konkurencyjnymi wykładniami. Z pełną świadomością odnosi się do innych prac związanych z poruszanym tematem, co świadczy o erudycji autora i solidnym przygotowaniu naukowym. Sądy autora o filozofii Hegla są wyważone – doceniając jej wielkość, autor odważnie identyfikuje i słabości, i ograniczenia zaproponowanych przez neimieckiego filozofa rozstrzygnięć. Zaletą książki jest sposób, w jaki autor łączy opis filozofii politycznej Hegla z prezentacją współczesnych zjawisk. Ponadto książka wyróżnia się przejrzystym podziałem, a przede wszystkim świadomym podejściem autora do własnej interpretacji i własnej linii argumentacyjnej. Wójcik zadbał również – co jest jedną z mocnych stron książki – o wskazanie czytelnikowi wskazówek, jak można czytać książkę. Pozwalają one na efektywną i bardziej zrozumiałą lekturę książki. Są też świadectwem, że autor jest świadomy swojej interpretacji i potrafi prowadzić czytelnika przez etapy swojej argumentacji.
Uważam, że książka Wójcika stanowi: a) ważny krok naprzód w badaniach nad Heglem, zwłaszcza w kontekście polskiej literatury; b) wprowadza perspektywę, która dotąd była rzadko wykorzystywana; c) jasno i otwarcie daje odpór uproszczonym interpretacjom filozofii politycznej Hegla, d) zręcznie wykorzystuje myśl Hegla, by rzucić światło na współczesne wyzwania i lepiej je zrozumieć.
Na koniec chciałbym poruszyć jeszcze dwie sprawy. Po pierwsze autor wiele razy podkreśla, że ma dług wdzięczności wobec Žižka, za inspirację, za wkład prac Žižeka w jego własne rozważania nad Heglem itd. Nie mam powodu, aby temu zaprzeczać. Podczas lektury zastanawiałem się jednak, czy książka Wójcika nie byłaby jeszcze bardziej jasna i jeszcze bardziej skoncentrowana na argumentacji własnej autora, gdyby nie nawiązanie do Žižka. Po drugie zgadzam się z autorem, że Popper chyba przesadził, twierdząc, że Hegel był apologetą wojny prowadzonej dla nie samej lub zwolennikiem agresywnych ekspansji. Choć zastanawiam się też, czy można inaczej odczytywać to, co niemeicki filozof pisze na temat etycznego wymiaru wojny lub to, gdy mówi o wojnie jako machinie postępu, koniecznej również w wymiarze etycznym (Sittlichkeit). Zdaniem autora stąd, że dla Hegla wojna wzmacnia państwo i ma pozytywny etycznie wymiar (ustanawia polityczną jedność narodu), nie wynika, że filozof ten był zwolennikiem prowadzenia wojny. Być może to prawda, ale nie jestem tego pewien.
Bartosz Wójcik, Wojna i motłoch. Sprzeczności nowoczesne w filozofii Hegla, Universitas: Kraków 2022.
Przemysław Gut – profesor KUL, pracownik Katedry Historii Filozofii Nowożytnej i Współczesnej. Interesuje się filozofią XVII i XVIII wieku. Autor monografii o Leibnizu i Spinozie. Uwielbia pracować w ogrodzie oraz grać w piłkę nożną.
Prowadzenie portalu filozofuj.eu – finansowanie
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.
Skomentuj