Numer o kulturze można czytać lub pobrać > tutaj.
Czym jest kultura? Jakie są jej relacje z filozofią? Czy możliwy jest dialog międzykulturowy? – na te pytania zaproszeni goście próbowali odpowiedzieć w pierwszej części spotkania, zaś w drugiej jego części odbyła się dyskusja z publicznością, za punkt wyjścia mająca wcześniejsze rozważania.
Dyskusję rozpoczął prof. Piłat, który, odpowiadając na pytanie o istotę kultury, nawiązał do słów Matthew Arnolda: „Kultura to najlepsze, co ludzie stworzyli” i zwrócił uwagę, iż samo zrozumienie znaczenia tego zdania już wymaga uczestnictwa w kulturze. Bez określonego rozumienia kultury nie wiedzielibyśmy, co właściwie znaczy „najlepsze” czy też „stworzyć”. Taka sytuacja powoduje liczne paradoksy. Prof. Piłat, podając ich przykłady, wskazał m. in. na sposoby kształtowania się relacji między „starym” a „nowym” w kulturze, wykraczanie bytów kultury poza świat fizyczny czy też świadomość działania twórczego. Jednak z drugiej strony zanik świadomej refleksji nad kreowaniem kultury prowadzi do jej upadku. Konkluzją wypowiedzi prof. Piłata było stwierdzenie o bezradności kultury w definiowaniu samej siebie.
Prof. Hołówka zauważył, że kulturę można rozumieć w sposób bardziej trywialny. Zdaniem filozofa powinniśmy patrzeć na różnorakie cywilizacje tak, jak czynią to przyrodnicy – badać ich funkcjonalność, procesy w nich zachodzące, ich otwartość, elastyczność czy warunki rozwoju. Nie należy sprowadzać kultur do norm moralnych, opłacalności ekonomicznej czy siły militarnej i oceniać ich pod tym względem, porównując ze sobą. Taka redukcja powoduje bowiem uznanie jednych kultur za lepsze od innych. Jedyne kryterium oceny kultury może stanowić jej stosunek do okrucieństwa. Ocena taka nie jest wartościowaniem, gdyż żadna kultura na przestrzeni wieków nie gloryfikowała w sposób bezpośredni okrucieństwa. Jest więc ono po prostu sprzeczne z ludzką naturą.
Fot. Marcin Będkowski
W kulturze, zdaniem prof. Piłata, istnieją dwa nurty: nurt spontanicznego tworzenia oraz nurt autoewaluacji, samokrytycyzmu. Są one częścią tej samej cywilizacji. Bez autorefleksji kultura byłaby jedynie ekspresją ludzkiej inteligencji. Podlega ona jednak nieustannemu „samoprzesiewaniu” – szuka czegoś wyższego, lepszego, czegoś doskonałego. Prof. Piłat wskazał tu na transcendentne źródła kultury.
Spotkanie zakończyło się próbą znalezienia odpowiedzi na pytanie, czym jest dialog międzykulturowy. Prof. Hołówka stwierdził, iż dialog możliwy jest jedynie między jednostkami. Cóż bowiem znaczy „dialog pomiędzy kulturami”? Sformułowanie to niesie ryzyko takiej jego interpretacji, która prowadzić może do dążenia do ujednolicania kultur. Możemy jednak, jak mówi pan profesor, po prostu „pozostać na swoich miejscach”. Taka postawa jest dobrą formą interakcji — nie wyklucza osobistych transferów, podróży oraz wymiany opinii pomiędzy jednostkami. Podobnie zdaniem prof. Piłata jedyną skuteczną płaszczyzną porozumienia jest, wprawdzie niedefiniowalne, lecz intuicyjnie dla wszystkich zrozumiałe, osobiste doświadczenie kulturowe.
Stanisław Puchniewicz
Szczególne podziękowania składamy:
- gospodarzowi – Klubokawiarni Tarabuk,
- dyskutantom – prof. Jackowi Hołówce i prof. Robertowi Piłatowi,
- prowadzącej – dr. Agacie Łukomskiej,
- rejestrującemu relację audio – Radiu Filozoficznemu „Sed Contra”,
- fotografowi – Marcinowi Będkowskiemu,
- patronom – Collegium Civitas, Kołu Naukowemu Metafizyków UKSW, Instytutowi Filozofii UKSW, Wydziałowi Filozofii Chrześcijańskiej UKSW, Radiu Kampus, Radiu Kolor.
Relację ze spotkania w wersji audio można pobrać lub odsłuchać:
Zapis transmisji na żywo:
W dyskusji udział wzięli:
Prof. dr hab. Jacek Hołówka
Ur. w 1943 r. we Lwowie. Emerytowany profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Obecnie profesor filozofii w Pedagogium w Warszawie. Redaktor „Przeglądu Filozoficznego”. Zajmuje się filozofią analityczną, moralną i polityczną. Hobby: opera (sam nie śpiewa), kolarstwo amatorskie (jeździ).
Prof. dr hab. Robert Piłat
Profesor filozofii na UKSW. Zajmuje się filozofią umysłu, epistemologią, etyką, filozofią literatury. Propagator filozofii w szkołach i radiu. Autor wielu cykli audycji radiowych poświęconych filozofii. Obecnie współprowadzi w Programie Drugim Polskiego Radia cykl zatytułowany „Rachunek myśli”. W wolnych chwilach amatorsko muzykuje, odbywa dalekie wyprawy rowerowe i w poszukiwaniu nowych dźwięków nigdy nie opuszcza festiwalu „Warszawska Jesień”.
Dyskusję moderowała dr Agata Łukomska, a koordynatorami spotkania byli Kamil Radziszewski i Martyna Święcicka.
Koordynatorem ogólnopolskim Klubów „Filozofuj!” jest Celina Głogowska.
Partner
Patroni naukowi
Dziekan Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej UKSW
Prof. dr hab. Anna Latawiec
Dyrektor Instytutu Filozofii WFCH UKSW
Prof. dr hab. Grzegorz Bugajak
Rektor Collegium Civitas
Prof. dr hab. Stanisław Mocek
Koło Naukowe Studentów Filozofii UKSW
Koło Naukowe Metafizyków UKSW
Patroni medialni
Zob. relacje WIDEO ze spotkań Klubów „Filozofuj!” w innych miastach.
Kluby „Filozofuj!” – to nowo tworzone nieformalne grupy współpracowników i sympatyków czasopisma „Filozofuj!”, organizujące w swoich miejscowościach imprezy (np. konferencje, spotkania dyskusyjne lub promocyjne) popularyzujące filozofię pod patronatem Redakcji „Filozofuj!”. Więcej informacji > tutaj.
Zrealizowano w ramach stypendium z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Skomentuj