Edukacja filozoficzna Filozofia w szkole Konferencje Relacje i reportaże

Relacja z II konferencji „Jak uczyć filozofii i etyki w szkole?”

baner_relacja z konferencji
W dniach 9–10 marca 2018 roku na Uniwersytecie Gdańskim odbyła się II edycja konferencji „Jak uczyć filozofii i etyki w szkole?”. Nauczyciele i wykładowcy z różnych ośrodków w Polsce mieli okazję podzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem edukacyjnym. Zespół redakcyjny „Filozofuj!” aktywnie uczestniczył w konferencji, a magazyn był jej patronem medialnym. Zachęcamy do przeczytania relacji oraz obejrzenia fotorelacji ze spotkania.

Konferencja odbyła się pod hasłem Rola i zadania edukacji filozoficznej. Uczestniczących w niej nie trzeba było przekonywać, że taka edukacja jest ważna, lecz wciąż niedoceniana w polskim szkolnictwie. Prelegenci dzielili się nie tylko swoją wiedzą filozoficzną, ale w dużej mierze także doświadczeniem dydaktycznym. Podkreślano, że edukacja filozoficzna i moralna polega nie tylko na opanowaniu teorii, ale ma również cele praktyczne. Właściwy model kształcenia filozoficznego powinien rozwijać u uczniów zdolność krytycznego myślenia oraz wrażliwość i świadomość moralną.

Prof. Adam Grobler wygłosił referat pt. Stereotypy patriotyzmu. Zwrócił w nim uwagę, że rolą edukacji filozoficznej jest m.in. przełamywanie stereotypów. Dokonał w nim nietypowego zestawienia uczuć patriotycznych z koncepcją miłości u Ericha Fromma. Często zdarza się, że idealizujemy przedmiot naszej miłości i nie widzimy potrzeby ulepszania go, a wręcz reagujemy agresją, gdy ktoś wytyka jego mankamenty. Prawdziwa miłość, według Fromma, w odróżnieniu od ślepego zakochania, polega na dążeniu do ciągłego rozwoju siebie oraz obiektu miłości. Wciąż obecny w Polsce romantyczny stereotyp patriotyzmu, zdaniem Profesora Groblera, przypomina żarliwość uczuć zakochanych. Dojrzałe i świadome uczucia wobec ojczyzny nie opierają się na idealizacji Polski ani górnolotnych hasłach, lecz na dawaniu z siebie tego, co najlepsze, przy jednoczesnym korzystaniu z tego, co nasz kraj nam oferuje.

Prof. Aldona Pobojewska w swoim wystąpieniu pt. Zajęcia warsztatowe z filozofii a indoktrynacja akcentowała, że w ramach dociekań filozoficznych z dziećmi według metody  Matthew Lipmana nie realizuje się celów erudycyjnych, ale stawia się na samodzielność myślenia u dzieci. Jest to metoda uodpornienia dzieci na indoktrynację, czyli eksponowania jednej idei (doktryny) bez stworzenia okazji do pokazania jej słabych stron i wyrażenia wątpliwości wobec niej.

Przeciwko tej wizji edukacji filozoficznej stawia się zarzut, że w ten sposób też indoktrynuje się dzieci, mianowicie ideami samodzielności i prospołeczności. Odpowiadając na ten zarzut, Profesor Pobojewska dokonała rozróżnienia między indoktrynacją a edukacją. W odróżnieniu od tej pierwszej edukacja ma funkcję wyzwalającą, a nie zniewalającą do wyznawania jednej idei.


Fot. Zbyszek Dymarski


Prof. Jacek Hołówka w swoim wystąpieniu Filozofia to nauka jasnego myślenia zaznaczył, że nauczanie filozofii to nie wpajanie doktryn, ale nabywanie umiejętności radzenia sobie z problemami. Rozpatrywanie danego problemu uczy dociekliwości, czyli „uporczywego” stawiania pytań oraz rzetelności myślowej, którego elementem jest krytyczne (tzn. oparte na rozróżnianiu) podejście do różnych rozwiązań. Połączenie dociekliwości i rzetelności kształtuje racjonalnie poglądy i pozwala wybrać dane stanowisko lub zawiesić sąd. Przykładem nierzetelności u filozofów, według Profesora Hołówki, jest pochopne zamykanie problematycznych kwestii (pozornie rozwiązanych). Jeśli coś jest za szybko zamknięte, oznacza to, że jesteśmy nierzetelni w swoich dociekaniach.

Profesor Hołówka w swoim wystąpieniu omówił też przydatną dla dydaktyków filozofii książkę autorstwa Johna Hospersa Wprowadzenie do analizy filozoficznej. Nie pominął przy tym ciekawych epizodów biograficznych dotyczących autora, którego ambicją (bez powodzenia) było zostać prezydentem Stanów Zjednoczonych.

Dr Artur Szutta, redaktor naczelny „Filozofuj!”, zaprezentował w swoim wystąpieniu dwa modele podejścia do filozofowania, ze względu na odczucia, jakie mu towarzyszą. Szutta nazwał je odczuciami HM! i WOW! w zależności od tego, czy w swoich rozważaniach filozoficznych skupimy się na przedmiocie i odkrywamy go stopniowo, czy poszukujemy ekscytujących wrażeń i poczucia niesamowitości.

Przy poszukiwaniu efektu WOW! Artur Szutta ostrzegał przed estetycznym uwiedzeniem połączonym z „beztroską wobec prawdy”. Skłaniał się raczej do podejścia HM!, które jednak też niesie pewne zagrożenie, m.in. zatrzymanie się na poziomie pytań, bez wiary, że można znaleźć odpowiedzi.

Dr. hab. Natasza Szutta, nasza koleżanka redakcyjna, przekonywała audytorium o wartości wzbudzania pozytywnych emocji w wychowaniu moralnym poprzez podawanie dobrych przykładów. Powoływała się na badania empiryczne prowadzone przez współczesnych psychologów, m.in. Jonathana Haidta nad emocją wzniosłości. Zgodnie z ich wynikami obserwowanie działań moralnie dobrych wywołuje u ludzi pozytywne emocje, które motywują ich do naśladowania. Natasza Szutta podkreślała, że edukacja moralna nie może zatrzymywać się jedynie na doskonaleniu moralnego rozumowania, by była efektywna musi w równym stopniu zadbać o doskonalenie motywacji do moralnego działania.

Kolejne referaty wygłosili nauczyciele szkolni wszystkich poziomów kształcenia. Wielką ich wartością było odniesienie do konkretnych przykładów i metod dydaktycznych. Nie sposób tu jednak omówić wszystkich interesujących wystąpień.

Szczególnie poruszające były wyniki eksperymentu badawczego mgr Dominiki Depta-Marel, nauczycielki etyki w liceum. Pod koniec roku szkolnego postawiła uczniom pytanie: „Czy zadałeś/aś sobie jakieś pytanie, które coś w tobie zmieniło?”. W przypadku pozytywnej odpowiedzi uczniowie mieli podać przykłady takich pytań. Przebadano całą klasę, której część chodziła na zajęcia z etyki, a część nie. Udzielone przez uczniów odpowiedzi w postaci pytań, które coś w nich zmieniły, można było podzielić na dwie grupy. Pierwsza grupa wskazała pytania ogólne, wykraczające ich aktualną sytuację życiową, które można określić jako filozoficzne. Tak było w przypadku chłopca, który brawurowo jeździł na deskorolce i zadał sobie w trakcie tej czynności pytanie o sens podejmowania ryzyka w swoim życia. Pytanie tak go nurtowało, że wyłączył się na jakiś czas z aktywności towarzyskiej (co było dla niego nietypowe). Grupa druga stawiała pytania związane z ich aktualną sytuacją życiową, np. jaki kierunek studiów wybrać lub z kim będę mieszkać po rozwodzie rodziców.

Mgr Mariusz Wieczerzyński w swoim referacie Krytyczne zadania dydaktyki filozofii wobec wyzwań współczesności zachęcał nauczycieli filozofii, by wzięli odpowiedzialność również za edukację społeczną swoich uczniów. Powołując się na myśl Marthy C. Nussbaum, stawiał pytanie o relację teorii do praktyki i filozofii do życia, która wedle Nussbaum nie powinna być od niego oderwana. Wnioskował, że do zadań edukacji filozoficznej należy doskonalenie moralne i zachęcenie do aktywności w rozwiązywaniu globalnych problemów gospodarczych, społecznych i ekologicznych.

Absolutnym hitem okazała się Filozoficzna Ulica Pokątna, czyli ekspozycja niezwykłych i inspirujących pomocy dydaktycznych. Z pewnością wielu zwiedzających nie zetknęło się jeszcze z niektórymi książkami, grami czy gadżetami filozoficznymi, tym większy był efekt wow i nowe pomysły na wzbogacenie własnych zajęć z filozofii i etyki.

W ramach konferencji odbył się też warsztat Myślenie wizualne w nauczaniu filozofii, (prowadzący: Przemysław Staroń i Vitia Bartošová Hoffmann). Tutaj można było w paru krokach (kreskach) nauczyć się wykonywania atrakcyjnych rysunków, które w połączeniu z treścią dydaktyczną łatwiej zapadają w pamięć oraz wprowadzają przyjemną atmosferę podczas przyswajania materiału.

 

Rys. Vitia Bartošová Hoffmann

Ciekawe dyskusje odbywały się też w kuluarach. Zawiązywały się znajomości, które być może zaowocują łączeniem sił w przedsięwzięciach edukacyjnych oraz współpracą – mamy nadzieję – z „Filozofuj!”. Jeszcze raz serdecznie dziękujemy uczestnikom konferencji i do zobaczenia za rok.

Przygotowała: Dorota Monkiewicz-Cybulska
Autor zdjęć: Zbyszek Dymarski

 

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

1 komentarz

Kliknij, aby skomentować

  • Ciekawa konferencja! Ale Filozofia wymaga MYŚLENIA POJĘCIOWEGO! To okres kryzysu dorastania który wymaga specjalnej metodyki dla rozwoju aktywności poznawczej i dlatego każdy n‑l powinien zadawać pytanie o to jak uczniowie rozumieją słowo.….i tu pojawia się kolejny moment ważny dla rozwoju podmiotowego ucznia. Wymaga to koniecznie zauważania różnic w rozumieniu przez każdego wypowiadającego się ucznia .…to semantyka lingwistyczna wymagająca dyskursu w różnorodnym rozumieniu podmiotowym uczniów jednego słowa.…bo każdy może inaczej rozumieć słowo, które brzmi jednakowo! Jak i kiedy to szanować i jak stworzyć metodyczne warunki aby uczniowie nie bali się tej różnorodności w rozumieniu jednego słowa.
    Jeżeli mówimy o Etyce to należy także uwzględnić różnice w rozumieniu pojęcia co to jest moralność (to “prawo moralne we mnie a niebo rozgwieżdżone nade mną” za Immanuelem Kantem, wiąże się to prawo z podmiotowym rozwojem ucznia), a co to jest etyka, bo to obowiązujące normy społeczne i prawne których każdy musi przestrzegać bo one są jednakowe dla wszystkich.…i tu też semantyka lingwistyczna być może nadaje swoje znaczenie przez prawnika, nauczyciela, rodziców… Ta różnorodność rozwojowa uczniów jest wspaniała bo rozpoczyna się kulturalny dyskurs w tworzeniu wspólnej strategii rozwoju!!!!

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy