Platon jest jednym z najwybitniejszych filozofów w dziejach cywilizacji zachodniej. Nie bez przyczyny jeden ze współczesnych myślicieli (A.N. Whitehead) napisał, że cała nasza wiedza, to tylko przypisy do Platona. Dlatego z wielką radością witamy krótką książeczkę Julii Annas – jednej z najwybitniejszych obecnie żyjących badaczek spuścizny Platona.
Myśl Platona nie zawsze jest prosta dla współczesnego czytelnika. Aby zrozumieć relację świata idei do rzeczywistości zmysłowej, relację duszy do ciała, czy nawet problemy etyczne lub polityczne, potrzeba wiele czasu na studiowanie i lekturę. Nie każdy ma na to ochotę. Z tego powodu krótkie wprowadzenie w myśl Platona, które stanowiłoby kompendium jego poglądów, a jednocześnie wprowadzało w walory literackie platońskich dialogów, wydaje się czymś pożytecznym, a nawet oczekiwanym.
Książka zaczyna się od analizy fragmentów młodzieńczych dialogów Platona, Teajteta i Menona, w której autorka stawia pytanie, co staje się podstawą wiarygodności naszej wiedzy zdobywanej za pośrednictwem innych ludzi: ich świadectwo czy perswazja? Czy wiedza to przypominanie sobie tego, co i tak już wiemy, czy wiara w wiarygodne świadectwo, które przekazują nam inni, a może tylko umiejętna perswazja retoryczna?
Następnie autorka przedstawia poglądy moralne Platona, na temat tego, jak zdobyć właściwą metodę osiągania szczęścia, czyli przeżywania życia w sposób godny podziwu i zazdrości. Od etyki przechodzimy do filozofii politycznej, aby zapoznać się z powodami, dla których Platon nie cenił demokracji i wyrażał się o niej pogardliwie. Śledzimy następnie jego koncepcję państwa, w której kobietom wyznacza się rolę taką samą jak mężczyznom, wczytujemy się w poglądy na temat znaczenia rodziny i wychowania młodzieży oraz zapoznajemy się z tym, w jaki sposób grecki homoseksualizm miał charakter edukacyjny.
W końcu autorka wprowadza czytelnika w zręby platońskiej koncepcji człowieka; przedstawia znaczenie dualizmu duszy i ciała, wyjaśnia, dlaczego dusza uznana była za element najważniejszy, cechujący się nieśmiertelnością. Dowiadujemy się również, w jaki sposób, zdaniem Platona, dusza działa poprzez ciało, jaka jest jej natura i struktura wewnętrzna oraz jaki jest stosunek Platona do reinkarnacji.
Nawet słabo zorientowany w filozofii czytelnik słyszał coś o platońskim micie jaskini, który metaforycznie ukazuje to, czym są idee, jak istnieją i w jaki sposób świat materialny i zmysłowy jest od nich zależny. Autorka w klarowny sposób wiąże świat idealny Platona z jego poglądami kosmologicznymi i ukazuje rolę, jaką filozof przypisywał Demiurgowi przy stwarzaniu świata. Wspomina również, jak te poglądy wpłynęły na chrześcijaństwo (zwłaszcza na św. Augustyna).
W swej książeczce Julia Annas nie tylko wprowadza czytelnika w myśl Platona, ale przez analizę wybranych fragmentów z jego dialogów pokazuje, czym jest samo filozofowanie. Ważniejsze bowiem od zapoznania się z poglądami jakiegoś myśliciela jest zrozumienie, jak należy uprawiać filozofię, czyli jakie pytania zadawać i jakie metody stosować, by samodzielnie poszukiwać prawdy. Filozofowanie to przecież – jak uczy Platon – coś przypominającego aktywność erotyczną, polega bowiem na umiłowaniu prawdy, a więc na pragnieniu jej zdobycia, jak ukochanej osoby. Czytając wprowadzenie do myśli Platona Julii Annas mamy poczucie, że obcujemy z wielkim myślicielem, którego poglądy autorka bardzo przystępnie nam przybliża.
Julia Annas, Platon, tłum. Joanna Bednarek, PWN, Warszawa 2022, ss. 121.
Ryszard Mordarski – profesor filozofii na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Zajmuje się filozofią religii, filozofią polityki oraz filozofią polską. Lubi literaturę piękną oraz muzykę (w szczególności koncerty na skrzypce i wiolonczelę).
Skomentuj