Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2023 nr 1 (49), s. 48–49. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Podczas obrad odbywających się stacjonarnie i on-line wygłoszono blisko pięćdziesiąt referatów – zarówno na sesjach plenarnych, jak i w siedmiu sekcjach obejmujących różne dziedziny filozofii. Tematyka referatów była bardzo różnorodna.
Należy odnotować świetne wystąpienie inauguracyjne prof. Anny Brożek Etos akademicki Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Szkoła zapoczątkowana przez Kazimierza Twardowskiego miała ważne i wciąż aktualne osiągnięcia na polu naukowym dydaktycznym i organizacyjnym. Wśród naczelnych postulatów Szkoły znalazły się choćby takie jak: jasność i ścisłość myślenia, rzetelność w uzasadnianiu przekonań, niezależność myślenia i krytycyzm oraz wolność myśli, wypowiedzi i metody. W nauczaniu zwracano szczególną uwagę na umiejętność krytycznego myślenia i jasnego formułowania myśli. Uczeni, którzy byli uczniami Twardowskiego, w znacznym stopniu wpłynęli też na jakość polskiego szkolnictwa wyższego, pracując w różnych dziedzinach nauki. Dorobek Szkoły jest ważny w skali światowej i z pewnością nadal – co podkreślano – zasługuje na badanie oraz upowszechnienie.
Nie zabrakło też wystąpień, które dotyczyły filozofów mniej lub bardziej związanych ze Szkołą, np. Tadeusza Kotarbińskiego, Władysława Tatarkiewicza, Stanisława Ossowskiego (mówili o tym prof. Janusz Maciaszek, mgr Adrian Habura, prof. Ryszard Kleszcz).
Filozofia polska ma oczywiście długą ośmiowiekową historię. Mało znany i niedoceniony jest choćby dorobek polskich filozofów ze średniowiecza. Do tej kwestii nawiązała prof. Wanda Bajor w referacie Humanistyczne inspiracje w polskiej myśli społeczno-politycznej doby jagiellońskiej. Autorka zwróciła w nim uwagę na wątki humanistyczne podejmowane przez polskich scholarów połączone z głęboką wrażliwością moralną, co stanowiło narzędzie obrony fundamentalnych wartości i praw człowieka: prawa do życia i wolności, równości i tolerancji, braterstwa wszystkich ludzi i podmiotowości narodów. Do wspomnianego okresu myśli nawiązywał też referat dra Macieja Smolaka O’t’agathon, czyli o dobru. Na podstawie Etyki Nikomachejskiej I 1 1094a 1–3 w interpretacji Petrycego z Pilzna.
Dwa referaty dotyczyły myśli Józefa Marii Hoene-Wrońskiego, którego największym propagatorem w XX w. był Jerzy Braun. Dorobek autora Propedeutyki mesjanicznej może wielorako inspirować. Były temu poświęcone referaty: prof. Jacka Bartyzela Metafizyczny fundament metapolityki J.M. Hoene-Wrońskiego, oraz dra inż. Józefa Okulewicza, Rzeczywistość według J. Hoene-Wrońskiego. Spośród filozofów romantycznych wspomniano też Bronisława Trentowskiego, choć w egzotycznym kontekście japońskim (dr Tadeusz Adam Ożóg, wykład Możliwe i niemożliwe analogie. Filozofia B. Trentowskiego i Kitarō Nishidy).
Najwięcej wystąpień dotyczyło polskiej filozofii XX w. Wspominano zatem takie indywidualności jak Mieczysław Albert Krąpiec (jako największego polskiego metafizyka przedstawił go dr Piotr Iwański), Roman Ingarden (o jego estetyce mówiły mgr Alicja Kajtanowska i dr hab. Mariola Kuszyk-Bytniewska), Stanisław Ignacy Witkiewicz (filozoficzny potencjał pojęcia czystej formy zarysował dr Piotr Martin), Bolesław Miciński (prof. Ryszard Zajączkowski przedstawił zagadnienie prawdy w filozofii autora Portretu Kanta), Zygmunt Wasilewski (jego cywilizacyjny pluralizm omówiła prof. Grażyna Szumera), Feliks Koneczny (dr Karol Petryszak wygłosił referat: Niedocenione walory filozoficzne nauki o cywilizacjach F. Konecznego), Barbara Skarga (jej uwagi o kulturze masowej przedstawił mgr P. Dziel), Anna-Teresa Tymieniecka (o nawiązaniach w jej pismach do intuicjonizmu Henriego Bergsona mówiła dr Magdalena Mruszczyk), Józef Bańka (ocenę jego recentywizmu zaproponował prof. William Auden), Maria Gołaszewska (o jej „estetyce rzeczywistości” mówiła dr Monika Bokiniec), Józef Tischner (tytuł referatu prof. Witold Glinkowskiego brzmiał: Człowiek w „filozofii dramatu” J. Tischnera), abp. Józef Życiński (interpretację jego badań w świetle twierdzenia Löwenheima-Skolema przedstawił ks. prof. Wojciech Grygiel). Obok tych wielkich postaci polskiej nauki znalazło się też miejsce dla uczonych mniej znanych, ale takich, o których z różnych racji wypada pamiętać, jak choćby Kazimierz Lisiecki (mgr Bogusław Homicki mówił o jego pedagogice opiekuńczo-wychowawczej), Henryk Abicht (prof. Tomasz Kupś omówił znaczenie niemieckiego historyka filozofii dla polskiej nauki), Stefania Wolicka-Arnd (prof. Lilianna Kiejzik omówiła postać pierwszej Polki z doktoratem z filozofii uzyskanym w Zurichu w 1875 r.), Adam Żółtowski (dr Anna Musioł przedstawiła jego wykładnię filozofii Kartezjusza, Kanta i Hegla).
Osobna sekcja podczas obrad dotyczyła doradztwa filozoficznego. Jest to jedno z bardziej praktycznych zastosowań filozofii. Temu zagadnieniu poświęcono cztery referaty, akcentując choćby związki refleksji filozoficznej z religią (prof. Grzegorz Francuz, O szkodliwości pozytywnego myślenia i wysokiej samooceny), z filozofią klasyczną (dr Piotr Leśniak, Dialog sokratejski w praktyce doradztwa filozoficznego) oraz polskie tradycje w tej dziedzinie (mgr Krystyna Bembenek, Idea doradztwa filozoficznego w kontekście filozofii polskiej).
A co czeka nas w przyszłości? Czy filozofia jest w stanie odpowiedzieć na takie pytanie? Tego problemu dotyczył referat O ewolucyjności prof. W. Juliana Korab-Karpowicza. Koncepcja moralnej i intelektualnej ewolucji człowieka, którą zaprezentował w swoich książkach Traktat polityczno-filozoficzny i Harmonia społeczna, jest przeciwwagą dla idei Wielkiego Resetu, jaką prezentują Klaus Schwab i Thierry Malleret w głośnej pracy Covid-19: The Great Reset, w której zapowiadają w niedalekiej przyszłości zwiększoną inwigilację oraz kontrolę nad ludźmi pod pozorem bezpieczeństwa oraz troski o ich zdrowie. Zdaniem Korab-Karpowicza prawdziwy Wielki Reset zaczyna się od pogłębionej świadomości naszej natury ludzkiej i roli człowieka w procesie ewolucyjnym. Dzięki dalszej ludzkiej ewolucji oraz związanym z nią rozwojem nauki i technologii, posiadając odpowiednią świadomość etyczną i dążąc do ich pokojowego wykorzystania, możemy pokonać obecne zagrożenia, związane z wojną, zmianami klimatycznymi i przeludnieniem. Wraz z tym prawdziwym resetem rozpoczyna się nowa era ludzkości, ewolucyjność, która zastępuje obecną nowoczesność i ponowoczesność.
Trudno streścić bogactwo myśli, wystąpień, dyskusji po referatach czy wymienić wszystkich prelegentów. W porównaniu z Pierwszym Kongresem Filozofii Polskiej, który odbył się w 2020 r., obecna refleksja nad polską filozofią zgromadziła więcej uczestników i ukazała szerszy zakres problemów, choć niektóre z nich zostały zaledwie dotknięte. Cechą polskiej filozofii jest na przykład to, że służy rozwiązywaniu problemów etycznych (wskazała na to dr Justyna Stecko) oraz wchodzi w związki z literaturą i teologią (na przykładach Norwida i św. Faustyny mówili o tym dr Rafał Brasse i dr hab. Zbigniew Kaźmierczak). Filozofia polska jest zatem zjawiskiem żywym i ma cenne osiągnięcia również w skali światowej, choć niekiedy są one słabo zauważane (dlatego dobrym pomysłem było umieszczenie w programie kongresu sekcji anglojęzycznej). Kongres był zatem ważnym impulsem, aby podejmować badania w tym zakresie i to nie tylko w gronie Polaków oraz specjalistów od filozofii.
Ryszard Zajączkowski – prof. na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Ukończył filologię polską i filozofię teoretyczną w KUL, a także uzyskał doktorat (1996) oraz habilitację (2010). W latach 1997–1999 wykładał gościnnie w Katolickim Uniwersytecie Eichstäett (Niemcy). Stypendysta w USA (Yale – 2005, Harvard – 2011) oraz stażysta w Tokijskim Uniwersytecie Studiów Międzynarodowych (2015).
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
< Powrót do spisu treści numeru.
Skomentuj